ÁRBIR ISTE QAIYR BAR
Múmin bolý – bul óz sezimtaldyǵyn, sondaı-aq, basqa da qasıetterin shektegen adam bolý emes. Alaıda adam óz isiniń sońy qaıyrly bolatynyn bilgende - úreı, ýaıym men toryǵýǵa sebep qalmaıdy. Alla Taǵala Qasıetti Quranda adamnyń jek kóretin nárselerinde kóptegen qaıyr bolýy múmkin dep aıtqan. Mysaly, kelesi súrelerde bylaı aıtylǵan: «…senderdiń jaqtyrmaǵan nárselerińde Allanyń kóptegen qaıyr jasap qoıǵan bolýy múmkin» (4:19).
«Bir jek kórgen nárselerińniń sender úshin qaıyrly bolýy múmkin. Jáne jaqsy kórgen nárselerińniń senderge jaman bolýy da múmkin. Alla (T.) biledi, sender bilmeısińder» (2:216).
Osy sózderge sáıkes, múminder bolyp jatqan dúnıelerden qaıyr men sulýlyq tabady. Baqytsyzdyq pen synaqtar olardy qorqytpaıdy, kerisinshe, qıynshylyqtyń kólemine qaramastan ózin-ózi ustaı bilýge kómektesedi ári Alla Taǵalaǵa shúkir aıtýdyń sebebine aınalady. Ásirese, Qııamet kúni osyndaı ıman mańyzdy, óıtkeni árbir ıman keltirýshi osy dúnıede kórgen qıynshylyǵynyń qaıyryn Qııamet kúni kóretinin biledi.
Jabır ıbn Abdýlla (r.a.) Alla Elshisiniń (ﷺ) bylaı aıtqanyn keltirgen: «Adamdardyń qaıta tiriletin kúni osy dúnıede baqytsyzdyqqa ushyraǵan jandardyń qandaı syıǵa laıyq bolatynyn kórip, bul fánı dúnıede jaqsylyqta ómir súrgender terileriniń nelikten qaıshymen kesilip qalmaǵanyn tileıtin bolady» (at-Tırmızı).
Synaqtar men shyǵyndardyń sońynda únemi qaıyr men saýap bola bermeıdi. Mundaı túsinik bizge jyldar óte danalyqpen keledi. Áldebir nárselerden bizdi qorǵap ne násip etý arqyly Alla Taǵalanyń bizge qalaı qamqorlyq jasaǵanyn ómirdiń ózi-aq kórsetetin bolady. Bir jetim balanyń bylaı dep aǵynan jarylǵany bar edi: «Tek erjetip qana men Alla Taǵalanyń meni qandaı meıirimge bólegenin túsindim. Uzaq jyldar boıy nege jáne ne úshin meniń ata-anamdy Allanyń alyp qoıǵanyn túsine almaı, keı kezderi ashýly da bolǵan kezderim boldy. Tek eseıe kele, ózimniń jaǵdaıymdy jan-jaǵynan baqylaı otyryp qana Allanyń maǵan qandaı qamqor bolǵanyna kózim jetti. Sebebi qazirgi tańda qol jetkizip otyrǵan ıgilikterim men jeńisterim, sol kezderi meniń basyma túsken qıynshylyqtardyń arqasynda ǵana bolyr otyr. Men sony túsindim. Sol kezde Allanyń maǵan degen raqymy men súıispenshiligin sezinip, eriksiz eki kózime erik bergen edim».
Imamdardyń biri bylaı aıtqan: «Eger Alla Óz qulynyń kózindegi perdesin alyp, qulynan góri onyń qamyn Ózi kóbirek oılap, onyń isterin qalaı tyndyryp jatqanyn kórsetse, Allaǵa degen súıispenshilikten qulynyń júregi erip, Oǵan degen rızalyqtan júregi bólshektenip keter edi. Sondyqtan eger bul fánı dúnıe seni qajytsa, qamyqpa, bálkim, Alla duǵa arqyly seniń daýysyńdy estigisi keletin shyǵar. Endeshe, óz tilegińdi sájdede jatyp aıt ta umyt. Asylynda, Alla umytpaıdy, sony bilip qoı».
Qasıetti Quranda bylaı aıtylǵan: «Rasynda adamzatty jarattyq. Oǵan, nápsisiniń ne sybyrlaǵanyn bilemiz. Óıtkeni Biz, oǵan kúre tamyrynan da jaqynbyz» (50:16).
Alla Taǵala bizdiń qajettiligimizdi, tilekterimizdi, bizdi ne qýantyp, ne qamyqtyratynyn biledi. Ol ózimiz týraly biz bile bermeıtin nárselerdi biledi. Ol qabyldaıtyn sheshimderde, sózsiz, bizdiń jaǵdaıymyz ben muqtajdyǵymyz eskeriletin bolady. Alla Elshisi (ﷺ) bylaı aıtqan: «Janymnyń Iesimen ant etemin, Alla múminge tek qaıyrly bolyp tabylatyn nárselerdi ǵana násip etedi» (Sahıh ál-Jamı, 3985).
Alla Taǵalanyń danalyǵy bizdiń neniń durys, neniń burys, ne bizdi baqytqa jetkizedi, ne jetkizbeıdi degen paıymdaýlarymyzdan da óte keń de tereń. Sondyqtan adamnyń ómirinde bolyp jatqan dúnıelerdiń bári – durys ári dál ýaqytynda bolyp jatqan nárseler. Bul oń nusqa, jaqsy ýaqyt ári jaqsy jaǵdaı. Osyny jete túsinip, qabyldaý – adamǵa artyq kúsh jumsamaı, jan azabyna túspeı-aq, durys sheshimge kelip, oń ózgerýlerge kóńil aýdarýǵa múmkindik beredi. Iahı Sýhaıb bın Sınan (r.a.) jetkizgen hadıste Alla Elshisiniń (ﷺ) bylaı aıtqany keltirgen: «Múminniń jaǵdaıy netken keremet! Aqıqatynda, onyń jaǵdaıy ol úshin qaıyrly bolyp tabylady, mundaı jaǵdaı múminnen basqa eshkimge berilmegen: eger bár nársege qýansa, Allaǵa shúkir aıtady ári bul oǵan qaıyrly; eger onyń basyna qaıǵy tússe, ol sabyrlyq tanytady ári bul da oǵan qaıyrly bolady» (Múslım).
