Balalarǵa arnalǵan dástúrler BALANY QYRQYNAN ShYǴARÝ DÁSTÚRI

08 qańtar 2025 848 0
Оqý rejımi

Balany qyrqynan shyǵarý – qazaq halqynyń erekshe jol-joralǵylarynyń biri. Náreste dúnıege kelgen sátten bastap alǵashqy qyryq kún boıy ana men bala erekshe kútimge alynady. Qazaq halqy bul kezeńdi eń qaýipti ýaqyt dep sanap, sábıdi qorǵaý maqsatynda túrli yrymdar men dástúrlerdi oryndaıdy. Qyryq kún ótkennen keıin bala «qara qulaqtandy» dep qýanyp, qyrqynan shyǵarý toıyn ótkizedi.

Qyryq kúndik kútim jáne qorǵaý sharalary

Qyryq kún boıy balanyń janynda shyraq jaǵyp, túnde jalǵyz qaldyrmaıdy. Sábıdiń qasynda árdaıym eresek adam, kóbine anasy nemese ájesi kúzetedi. Bul kezeńde balaǵa «qaryn shashyn» jáne «sút tyrnaǵyn» almaıdy. Halyq nanymynda qyrqynan shyqpaǵan bala álsiz, syrtqy álemge áli beıimdelmegen dep esepteledi. Sondyqtan, alǵashqy qyryq kúnde ony túrli zııannan saqtaý qajet dep sanaıdy.

Qyrqynan shyǵarý toıy

Qyryq kún tolǵanda balaǵa arnaıy «qyrqynan shyǵarý» toıy jasalady. Bul merekege týystar men jaqyn dostar shaqyrylyp, analar balanyń ústine qyryq qasyq sý quıyp shomyldyrady. Bul qyryq qasyq sý – balanyń jańa ómirge aıaq basyp, aman-saý ósip, kórkeıe berýin tilegen nıetpen jasalatyn ádet. Bala shomyldyrylyp bolǵannan keıin, onyń «qaryn shashy» aq shúberekke túıilip, tumarsha etip daıyndalady. Bul tumardy keıinnen balanyń oń jaq ıyǵyna nemese besigine ilip qoıady. «Sút tyrnaǵyn» bolsa, adam aıaǵy baspaıtyn jerge kómip, oǵan degen qurmet pen tazalyqty bildiredi.

It kóılek: kıeli jáne qasıetti

Qyryq kún boıy náreste kıgen «ıt kóılek» erekshe mańyzǵa ıe. Bul kóılekti sol kúni sheship, ishine ártúrli táttilerdi túıip, aýyldyń bir ıtine baılap qoıady. Aýyl balalary ıtti qýyp, táttilerdi bólisip jep, qýanady. Bul da balanyń qyrqynan shyqqan qurmetine oraı uıymdastyrylǵan, balalardy qýanyshqa bóleıtin oıyn túri.

It kóılekti burynǵy dástúr boıynsha kıeli dep sanaǵan. Qarııalar ony ózimen birge alyp júrip, jolǵa shyqqanda nemese daýǵa barǵanda qoınyna tyǵyp júrgen. Olardyń senimi boıynsha, ıt kóılekpen birge júrse, joly ashylyp, isti sátti aıaqtaıdy. It kóılekte balanyń kinásizdigi, perishte qorǵany bar dep sengen.

It kóılektiń bala kóterýge septigi

It kóılektiń erekshe qudireti bar degen senimmen, bala kótermegen nemese únemi túsik tastaıtyn áıelder ıt kóılekti talasyp alyp ketip, basyna jastap, qoınyna salyp júrgen. Olar osy arqyly bala kóterip, aman-esen dúnıege ákeledi dep sengen. Bul kıimdi qyryq kún boıy balany qorǵaǵan kıeli zat retinde qabyldaǵan.

It kóılekti saqtaý

Qazirgi ýaqytta ıt kóılek keıbir otbasylarda tumar etip, sandyqta saqtalady. It kóılektiń qyryq kún boıy sábıdi qorǵaǵanyn, onyń ishki qýaty men qasıetin joǵary baǵalap, ony ómir boıy saqtaýǵa tyrysady. Balany qyrqynan shyǵarý – qazaq halqynyń tereń mazmundy, tárbıelik máni zor dástúrleriniń biri. Ol tek sábı men onyń ata-anasyn qorǵap qana qoımaı, halyqtyń balaǵa degen meıirimi men yqylasyn, bolashaqqa degen senimin bildiredi. Qyrqynan shyǵarý arqyly ata-babalarymyz balanyń ómir jolyn jarqyn, uzaq, ıgilikti bolýyn tilep, erekshe qýanyshpen qarsy alǵan.

Bolat BOPAIULY

 

 

 

Pіkіrler Kіrý