QAJYLYQ SABAQTARY
Qajylyq saparynyń sabaqtary kóp. Túıgen oılarmen bóliskendi jón kórdik.
Qajylyqtyń ózge qulshylyqtardan ereksheligi kóp. Mysaly, oraza qulshylyǵy aýyz bekitý arqyly oryndalady. Zeket nısap mólsherine jetken qarajattyń belgili bir bóligin berý arqyly oryndalady. Al qajylyq – denemen de, dúnıemen de oryndalatyn uly qulshylyq. Óıtkeni qajylyq saparynda kóp nárseni Qudaı jolynda qurban etýge týra keledi. Sonyń biri – ýaqyt. Ýaqyt – adam balasynyń baǵa jetpes baılyǵy. Qajylyq jasaýdy nıet etken musylman birneshe kúnin Alla jolyna arnaıdy. Nıet etken sátten bastap saparǵa daıyndyq jasaý kerek. Kitap oqısyz, qajylyq dáristerine qatysasyz, nasıhat tyńdaısyz, saparǵa qajetti zattardy alasyz – bárine ýaqyt qajet.
Qasıetti mekenge jetkenshe ketetin ýaqytty eseptemegende qajylyq paryzdary men súnnetterin oryndaýǵa birneshe kúnińizdi arnaısyz. Alla Taǵala sharshap-shaldyǵýmen qanshama shaqyrymdy basyp kelgen nıetińiz ben qanshama kúndi Rabbymyzdyń razylyǵy jolynda sarp etkenińiz úshin Óziniń syıyn arnaıdy eken.
Paıǵambarymyz Muhammedtiń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) qudsı hadısinde bylaı delingen: «...Seniń Arafatta turýyńa qatysty aıtar bolsaq, onda Alla Taǵala perishtelerdiń aldynda maqtanyp, bylaı deıdi: «Quldarym jánnatymdy qalap, Maǵan ár jaqtan shashtary uıysqan (jol júrip, sharshap shaldyǵyp) kúıde keldi! Eger olardyń kúnálary maıda tastardyń, jańbyr tamshylarynyń jáne teńiz kóbiginiń sanyndaı (kóp) bolsa da, Men olardy keshirer edim! Áı, Meniń quldarym, senderge keshirim syı etildi!».
Qajylyq sapary belgili dárejede Alla jolynda dúnıe-múlikti jumsaýdy talap etedi. Keıbir adamdar qajylyqqa qajetti qarajatty ómir boıy jınaýy múmkin. Bizdiń baıqaǵanymyz, ózine qajet bola tura Alla jolynda azǵantaı ǵana mólsherde sadaqa bere almaǵan adam aqshasy kóp kezde múlde bergisi kelmeıtin derejege jetedi. Alla bizdi ondaı jaman sıpattan saqtasyn! Óıtkeni Alla razylyǵy úshin dúnıe jumsap, sonyń rahatyn sezinbegen janǵa bylaıǵy kezde sadaqa, zeket berý aýyr tıedi. Sebebi qajylyq az aqshaǵa bara salatyn sapar emes. Uly sapardyń sabaqtarynyń biri Qudaı jolynda qarajat jumsaýdy úıretedi.
Qajylyqqa barǵan adam Alla elshisiniń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Múminder bir-birine súıispenshilik, meıirimdilik jáne janashyrlyq tanytýda birtutas dene ispetti. (Adamnyń) bir jeri aýyrsa, uıqysy qashyp, ystyǵy kóterilip, búkil denesi aýyrǵan jeriniń muńyna ortaqtasady», – degen qasıetti hadıs sharıfiniń mánin sezinedi.
Iá, qajylyqta Mekke men Mádınaǵa álemniń ár túkpirinen jınalǵan musylman jamaǵatyn kóresiz. Olardyń Otanymen, tilimen tanysyp, suhbattasasyz. Bul suhbat adamnyń júregine musylman baýyryńa degen meıirimdilikti, baýyrmaldyqty uıalatady. Alla Taǵala jaǵdaıy bar musylmandarǵa qajylyqty paryz etip, dúnıejúziniń ár tarapynan Mekke men Mádınaǵa kelgen quldaryna: «Bir-birińmen tanysyp, jaqynnan uǵysyńdar. Bir-birińe kómektesip, baýyrmaldyq qasıetterińdi kórsetińder. Meniń dinimdi álemniń árbir núktesine jetkizip, nasıhattańdar. Adamdardy jaqsylyqqa úgitteńder. Báriń qulshylyq jasaý úshin jaratylǵansyńdar. Qajettilikterińdi menen ǵana surańdar. Suraǵandaryńdy bereıin» dep ún qatyp, jaqsy iste jarysyńdar degen nárseni meńzep turǵandaı áser qaldyrady.
Qajylyq Otannyń, bala-shaǵanyń, aǵaıyn-týmanyń qadirin sezindire túsedi. Óıtkeni qajylyqqa nıet etken adam ózine súıikti bolǵan Otanyn, ata-anasyn, bala-shaǵasyn, aǵaıyn-týmasyn qıyp, Alla jolynda uly saparǵa attanady. Allanyń ámirimen qajylyq paryzdaryn oryndap bolǵan ol erekshe saǵynyshpen, erekshe súıispenshilik sezimmen Otanyna oralyp, ata-anasymen, bala-shaǵasymen qaýyshady. Eline, otbasyna saǵynyshpen oralǵan ol ózine jaqyn adamdardy qadirleý qajettigin tereń túsinedi.
Qajylyq adamdy qıyndyqqa tózýge tárbıeleıdi, ár iste shydamdylyq tanytýǵa daǵdylandyrady. Kúnniń aptap ystyǵynda qulshylyq jasaý sabyrdy shyńdaıdy. Musylmandar toptasqan qoǵamdyq oryndardaǵy kezek, Qaǵbany birneshe ret taýap etý, jamaratqa tas atýǵa jaıaý aparatyn uzaq jol, ystyqta shól qysý, t.b. qıyndyqtar adamnyń tózimin odan saıyn arttyrady. Sebebi qajylyq mashaqaty kóp sapar bolǵandyqtan, musylman balasy osynaý synaqtardy sabyrmen, kórkem minezben eńseredi. Osyndaı synaqtardan aman-esen ótken adamnyń boıynda aldaǵy ómirinde kezdesetin qıyndyqtarǵa tóze alatyn musylmanǵa tán kórkem minezder qalyptasady.
Qajylyq sapary musylmannyń júregine taqýalyq, ıaǵnı Alladan shynaıy qorqý sezimderin syılaıdy. Ol qajylyq kezinde Allaǵa jaqyndaý nıetimen qurban shalady. Rabbymyz qasıetti kitabymyz Quranda: «(Shyndyǵyna kelsek), qurbandyqqa shalǵan malyńnyń eti de, qany da áste Allaǵa jetpeıdi, Oǵan senderden jetetin tek taqýalyq qana. Mine, osylaısha ózderińdi týra jolǵa salǵany úshin Allany (sóz ári is júzinde) ulyqtap, ulylyǵyn barshaǵa jar salarsyńdar dep, Haq Taǵala sol janýarlardy senderge baǵynyshty etip, erikterińe berdi. (Ýa, Muhammed!) Endeshe, Allany kórip turǵandaı, ıakı joq degende, Allanyń ózin kórip turǵanyn qaperinde ustap, ıgi ister isteıtin quldarymdy súıinshileı ber» («Haj» súresi, 37-aıat) dep baıandaıdy. Bul aıat Alla óz pendeleriniń shalǵan qurbandyq malyna muqtaj emes ekenin, Oǵan tek quldarynyń júregindegi taqýalyq qana jetetinin meńzep tur.
Qulshylyq amaldardyń dárejelerin baıandaıtyn hadısterdiń birinde eń abzal amal Alla jolynda kúres ekeni baıandalsa, basqa hadısterde ıman, namaz meńzeledi. Taǵy bir hadıste eń abzal amal qajylyq ekeni aıtylady. Birde Paıǵambarymyz Muhammedten (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) «Eń abzal qandaı amal?» dep suraldy. Ol: «Allaǵa jáne elshisine degen ıman» dep jaýap berdi. «Sosyn qaısy?» degen suraq qoıyldy. Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) «Sosyn Alla jolyndaǵy kúres» dedi. «Sosyn qaısy?» dep taǵy suraldy. Ol «Sosyn ıgi qajylyq» dedi. Alla Taǵala barsha musylman balasyna ıgi qajylyq násip etkeı. Ámın!
Aǵabek QONARBAIULY,
QMDB Aqparat bóliminiń meńgerýshisi
