QAJYLYQ VIZASYZ JÁNE ZAŃSYZ JOLMEN QAJYLYQQA BARÝǴA BOLA MA?
Qajylyq vızasy – zamannyń talabyna saı ári kópshiliktiń múddesi men qajettilikterine oraı Saýd Arabııa Koroldiginiń qoıǵan talaby jáne zańy.
Qajylyq vızasy Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn), sahabalardyń zamanynda bolmaǵanymen, bul – zaman talabyna saı derbes memleketterdiń ishki zańy ári musylmandardyń múddesi úshin qoıylǵan talap[1]. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):
فما رَأى المُسلمونَ حَسنًا؛ فهو عندَ اللهِ حَسنٌ
«Musylmandar jaqsy dep sanaǵan is – Allanyń quzyrynda da jaqsy»[2], – degen.
Saýd Arabııa memleketi qajylyqty uıymdastyrý úshin «Ruqsatsyz (vızasyz) qajylyq oryndaýǵa bolmaıdy» degen arnaıy zań qabyldady. Oǵan qatysty erejeler men sharttardy bekitti. Osy zańǵa sáıkes Saýd Arabııa úkimeti jáne ózge memleketter belgili sharttar aıasynda ruqsatpen ǵana qajylyqty oryndap keledi.
Sondyqtan tómendegi sharttarǵa baılanysty qajylyq vızasynsyz jáne zańsyz jolmen qajylyqqa barýǵa bolmaıdy:
- Basshyǵa boısuný. Basshy sharıǵatta Allanyń haram etken nársesine buıyrmasa, oǵan boısuný – mindet. Alla Taǵala Quranda bylaı deıdi:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ
«Ýa, ıman keltirgender! Allaǵa boısunyńdar, elshige boısunyńdar jáne óz aralaryńdaǵy ámirshilerińe (basshylaryńa) boısunyńdar»[3].
- Musylmandar kelisim men sharttardy oryndaýy tıis. Musylman adam qandaı da bir elge barǵan kezde, sol eldiń qoıǵan talaby men sharttaryn oryndaýǵa mindetti. Alla Taǵala Quranda:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ ۚ
«Ýa, ıman keltirgender! Kelisimderdi (ýáde-sertterdi) tolyq oryndańdar!»[4] – degen.
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):
المسلمونَ على شروطِهم
«Musylmandar sharttaryn oryndaýy tıis»[5], – dep aıtqan.
- Bul musylmandardyń múddesi úshin qoıylǵan talap. Eger álemdegi eki mıllıardqa jýyq musylmannyń kem degende (shamasy jetetin) 60 mıllıonyna qajylyq jasaýǵa ruqsat etilse, onda ál-Haram meshiti, Arafat taýy, Mına jazyǵy syndy qajylyq rásimin oryndaıtyn jerge adam syımaı kepteliske ushyrap, qajylarǵa laıyqty qyzmet kórsetilmeı qalady. Onyń saldary qajylarǵa úlken zııan tıgizýmen qatar qaıǵyly jaǵdaıdyń oryn alýyna alyp barýy múmkin. Sol úshin Saýd Arabııa memleketi qajylyqty tek ruqsatpen ǵana oryndaýǵa arnaıy zań qabyldaǵan. Munyń negizgi maqsaty qajylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý ári bir-birine zııan tıgizbeı qulshylyǵyn atqarý.
- Qaýip-qaterge bas tigý. Talapqa qarsy kelip, bile tura qajylyqqa týrıstik vızamen barǵan adam, kúnáhar bolady ári jergilikti bıliktiń qajylyqqa qatysty bekitken zańyn buzǵany úshin jaýapqa tartylady. Al zańdy buzyp, jaýapqa tartylǵan adam qajylyq paryzdaryn oryndaı almasa, mysaly, Arafat taýynda tura almaı qalsa, onda qajylyǵy durys bolmaıdy ári onyń qazasyn óteýge mindetteledi.
- Bireýdiń aqysyna kirý. Saýd Arabııa memleketi Qajylyq jáne umra mınıstrligi kvotaǵa saı qajylardyń turaqtaıtyn ornyn, iship-jeıtin asyn, júretin kóligin ázirleıdi. Ruqsatsyz barǵan adamdar sol bólingen orynǵa ornalasyp, tamaǵyn jese, kisi aqysyna kirgen bolyp sanalady.
ShEShIM:
- Qajylyqqa tek qajylyq vızasymen jáne zańdy jolmen barý – mindet. Ony qoldan jasaý – haram.
- Qajylyq vızasynsyz (týrıstik, stýdenttik, jumys t.b.) qajylyq jasaý – kúná.
QMDB Ǵulamalar keńesi
[1] https://www.dar-alifta.org/ar/fatawa/13056/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC-
[2] Ahmad, №3600. Tabaranı, №8582. 9/118.
[3] «Nısa» súresi, 59-aıat.
[4] «Maıda» súresi, 1-aıat.
[5] Ábý Dáýid, №3594. Ibn Hıbban, №5091.
