SADAQA BERÝ – SAÝAPTY IS
«Sadaqa» sózi adaldyq, shynaıylyq, shynshyldyq, qudaıshyldyq degen maǵynalarǵa saıady. Sadaqa berý arqyly adam óziniń Qudaı aldyndaǵy adaldyǵyn, seniminiń shynaıylyǵyn dáleldeıdi. Sadaqa berýdiń paıdasy men saýaby mol. Óıtkeni sadaqa berý arqyly adam meıirimdi bolýdy, nápsini tárbıeleýdi úırenedi ári mal-dúnıesi men júregin tazalaıdy.
Qasıetti Qurannyń 200 jerinde Alla jolynda sadaqa berý, mal sarp etý jaıynda baıandalady. Iaǵnı Alla bergen nyǵmetti Alla jolynda jumsaý saýapty amal ekeni aıtylady. Alla Taǵala Quran Kárimde: «Shaıtan senderdi kedeılikpen qorqytyp, senderge arsyzdyqty ámir etedi. Al Alla Taǵala jarylqaýyn jáne mol nyǵmetin ýáde etedi. Alla – asa Keńshilik ıesi ári Tolyq bilýshi», – deıdi («Baqara» súresi, 268-aıat). Demek shaıtan bergen saıyn kedeılene túsesiń dep qorqytsa, Alla Taǵala bergen saıyn mol nyǵmetime bóleımin dep ýáde etedi. Ardaqty Paıǵambarymyz da (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Yrzyǵynyń mol bolýyn qalaǵan sadaqa bersin» (Dáılámı), «Sadaqa berý arqyly yrzyqtaryńdy arttyryńdar» (Báıhakı), «Sadaqa dúnıe-múlikti kóbeıtedi» (Ibn Adı), «Sadaqa bergenniń yrzyǵy artyp, duǵasy qabyl bolady» (Ibn Mája) dep bizge Allanyń ýádesin qaıta-qaıta eske salǵan bolatyn.
Sonymen qatar sadaqa bergen adam perishteniń duǵasyna qaryq bolady. Ábý Huraıradan (oǵan Alla razy bolsyn) jetken hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bylaı deıdi: «Kúnde tańerteń kókten eki perishte túsedi. Onyń biri: «Ýa, Rabbym! Jolyńda jumsaǵannyń mal-múlkin arttyr!» – dep duǵa etse, ekinshisi: «Ýa, Rabbym! Sarańdy shyǵynǵa batyr!» – dep duǵa etedi». Mine, sadaqanyń yrzyqty arttyratyn, nyǵmet kóbeıtetin osyndaı qasıeti bar.
Sadaqa – eń mańyzdy qulshylyqtyń biri. Sadaqa berý Allanyń ámiri sanalady. Alla Taǵala qasıetti Quranda Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Musylmandardyń dúnıe-múlkinen zeket, sadaqa al da, sol arqyly olardyń janyn tazartyp, kúnásynan arylýyna jáne saýaby men yqylasynyń arta túsýine dáneker bol», – dep buıyrǵan («Táýbe» súresi, 103-aıat).
Biz sadaqany tek qana qarajat dep túsinbeýimiz kerek. Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Árbir jaqsy is – sadaqa», – degen hadısi bar. Alla elshisi taǵy bir hadısinde: «Baýyryńa kúlimsirep qaraý da – sadaqa», «Jaqsylyqqa shaqyryp, jamandyqtan tyıý da – sadaqa», – degen. Tipti jol suraǵan adamǵa jol kórsetý de sadaqaǵa jatady.
Qazaq halqy árdaıym sadaqa berýge asa mán bergen. Halqymyzda «Malym – janymnyń sadaqasy, janym – arymnyń sadaqasy» degen ataly sóz bar. Demek maldy jan úshin, jandy arym úshin qurban etýdiń astarynda zor maǵyna jatyr. Ata-babalarymyzdyń sadaqaǵa degen kózqarasynyń sonshalyqty berik bolǵanyn osydan-aq baıqaımyz. Qazaq halqy qashan da jetim men jesirge, muqtajdarǵa sadaqa berip, sol arqyly Uly Jaratýshyǵa shúkir etken bolatyn.
Sadaqa berýdiń de belgili bir ádebi bar. Sadaqa shynaıy yqylaspen jáne adal jolmen tabylǵan dúnıeden berilý kerek. Iaǵnı adamdar «jomart», «qaıyrymdy», «qoly ashyq adam» degen sózderdi estý emes, shynaıy túrde, Alla Taǵalanyń razylyǵyn alý úshin berýi kerek. Óıtkeni Alla Taǵala shynaıy yqylaspen jasaǵan amaldardy ǵana qabyl etedi. Bul jaıynda Alla Taǵala Quran Kárimde: «Sender qandaı qaıyr-sadaqa berseńder de, ózderiń úshin, Allanyń razylyǵy úshin ǵana beresińder», – degen bolatyn («Baqara» súresi, 272-aıat).
Sadaqa berýdiń arnaıy ýaqyty men sáti joq. Kóńilden shyqqan, berýge nıet etken zatty Alla razylyǵy úshin kúndiz de, túnde de, jasyryn da, ashyq ta berýge bolady. Bul jaıynda Alla Taǵala Quran Kárimde: «Mal-múlkinen kúndiz nemese túni, jasyryn nemese ashyq sadaqa beretinderdiń saýaby Allanyń quzyrynda daıyn. Olarǵa qaýip-qater, qaıǵy bolmaıdy» («Baqara súresi», 274-aıat) delingen. Sadaqa berýdiń osy dúnıede de, aqyrette de mol paıdasy bar. Osy dúnıedegi paıdasy: mal-dúnıeni tazartady, kúnány óshiredi («Sý otty sóndirgendeı sadaqa da kúnálardy óshiredi» (Termızı), aýrý men apattan saqtaıdy («Naýqastaryńdy sadaqamen emdeńder. Sadaqa árbir aýrýdy jáne báleketti qaıtarady» (Báıhaqı), muqtaj jandy qýantady, rızyqty arttyryp, tabysqa bereke beredi («Sadaqa bergenniń rızyǵy artyp, duǵasy qabyl bolady» (Ibn Mája). Al aqyrettegi paıdasy mynadaı: Qııamettiń úreıinen saqtap, kóleńke bolady («Sadaqa qabir azabynan saqtaıdy. Qııamette ıesin óz qamqoryna alady» (Báıhaqı), tozaqtan qutqarady, tarazyda saýaby basym bolady, syrat kópirinen ótýge kómektesedi, dúnıesiniń esebin berý jeńildeıdi.
Sadaqa alýshy – aqshaǵa muqtaj, sadaqa berýshi – saýapqa muqtaj. Alla Taǵala bizdi kórkem túrde sadaqa berýshiler qatarynan qylǵaı! Ámın!
Eldos JUMADILDA,
Ulytaý oblysynyń bas ımamy
«Iman» jýrnaly, №12, 2023 jyl
