«Ozyq oıly ult: máni men mindeti» taqyrybynda dóńgelek ústel ótti (FOTO)

«Istiń nátıjesi onyń qalaı aıaqtalǵanynan emes, qalaı bastalǵanynan bilinedi» dep dana Abaı tujyrymdaǵandaı, jańa 2024 jyl el gazeti – «Egemen Qazaqstan» úshin aıryqsha máni bar oqıǵamen, naqtyraq aıtqanda, jarııalanymmen bastaldy. Prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaev gazetimizge arnaıy suhbat berip, memlekettiń áleýmettik-Ekonomıkalyq damýy, ishki jáne syrtqy saıasat, Qańtar qasireti, odan keıingi kúrdeli saıası reformalar, turmystyq zorlyq-zombylyq syndy el ómirindegi eleýli máseleler jaıynda keńinen áńgime qozǵady. Ozyq oıly ult retinde tek alǵa qaraýymyz kerek ekenin atap ótken Memleket basshysy elimizdiń keleshegine qatysty da tereń mándi tolǵamdaryn jetkizdi.

Osyǵan oraı «Egemen Qazaqstan» gazeti suhbatta kóterilgen ózekti máselelerdi talqylaýǵa arnalǵan «Ozyq oıly ult: máni men mindeti» taqyrybynda dóńgelek ústel uıymdastyrdy. Basqosýǵa «Qazaq gazetteri» seriktestiginiń bas dırektory Dıhan Qamzabekuly, Májilis depýtaty, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor Erkin Ábil, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Tóleýǵalı Bóribaev, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, kúıshi, kompozıtor Janǵalı Júzbaı, L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ dotsenti, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, aqyn Ońaıgúl Turjan, Qarjy mınıstrligi Bıýdjettik kredıtteý, ulttyq qor jáne qarjy sektory máseleleri bo­ıynsha ózara is-qımyl departamentiniń dırektory Aıbol Arǵynǵazınov, QMDB «Áziret Sultan» meshitiniń naıb-ımamy Jumanazar Sadyrhanov qatysyp, taqyryp tóńireginde oı-pikirlerin ortaǵa saldy.

Áleýmettik ádilettilik qalyptaspaı, el damymaıdy

Dıhan QAMZABEKULY:

– Ózderińizge málim, jyl bastalǵan tusta Prezıdentimiz gazetimizge eldik mu­ratty arqalaǵan tereń tujyrym­da­maly suhbat berip, «Biz ozyq oıly ult retinde tek qana alǵa qaraýymyz kerek» degen túıindi sózin aıtty. Áńgime barysynda kóterilgen qadaý-qadaý máseleler jurtshylyqqa erekshe áser etkenin BAQ-tan, áleýmettik jeliden kórip otyrmyz. Bul qoǵamdaǵy barlyq salany qamtyǵan, aýqymy keń jarııalanym boldy. Qazir jer-jerde, ár salada suhbatta aıtylǵan irgeli oılardyń túıini tarqatylyp, el aǵalary bastap, túrli sala mamandary qostap, ony qoǵamǵa jetkizý baǵytynda oı-pikirlerin ortaǵa salyp jatyr. Bul óte mańyzdy is dep oılaımyz.

Biz de búgingi jıynymyzdyń taqyry­byn ozyq oıly ulttyń búgini men kele­she­gine arnaǵaly otyrmyz. Osynda otyr­ǵan árqaısysyńyzdy bilikti maman, qoǵamǵa syıly azamat, gýmanıtarlyq-áleýmettik salanyń jiligin shaǵyp, maıyn ishken maıtalman dep bilemiz. Má­denıet pen fılosofııa, tarıh pen Ekonomıka, aqparat pen rýhanııat salalarynda óz oryndaryńyz bar. Eń bastysy qarapaıym qyzmetten bastap shyńdalyp, abyroıǵa bólengen azamat retinde «Ozyq oıly urpaqqa eń aldymen qandaı qundylyqtar qajet?» degen saýalǵa ózderińizben birge jaýap izdep kórsek.

Jalpy, «ozyq oıly ult» degen sóz­diń ǵylymı anyqtamasy bar ma? Ol Prezıdenttiń ıdeıasymen halyqty birik­tiretin, jalpyulttyq qundylyq­tardy jınaqtaıtyn, úılestiretin ulttyń deńgeıi retinde aıtyldy. Shynynda da ultta qasıet bolýy kerek. Ultqa qajetti qasıetterdi de Memleket basshysy sanamalap berdi. Buǵan deıin de biz eńbekqorlyq, jaýapkershilik, adamgershilik, adaldyq, ádilettilik degen sekildi eldik-moraldyq ustyndardy Pre­zıdenttiń árbir suhbatynan, Jol­daý­larynan, oılarynan kórip, oqyp, sanamyzǵa toqyp júrdik.

Búgingi áńgimemizdiń de ózegi men máni osyǵan kelip tireledi. Bizdiń qoǵamda kúrdeli másele kóp. Al onyń bar­lyǵyn sheshý qoǵamdy quraýshy siz ben bizden, otbasynan bastalady. Árbi­rimizdiń shańyraǵymyzǵa, qyz­met etetin ornymyzǵa, elimizge degen jaýap­kershiligimiz bolsa, osydan qo­ǵamnyń birligi, memleketshilik ustyn qu­ralady. «Sol ustyndy biz qalaı jasaımyz? Qaı turǵydan kelemiz? Kásibı turǵydan qalaı ózgertýimiz kerek?» de­gen suraqtardy birazdan beri kún tár­tibine shyǵaryp kelemiz.

Rasynda da, qoǵam jańarý úshin adamnyń sanasynda, oıynda ózgeris bolýy kerek. Bizdiń qoǵam asa kúrdeli dep aıta almaımyz. Biz – ulttyq dástúrden qol úzbegen, áli kúnge soǵan taban tirep ómir súrip kele jatqan halyqpyz. Ǵasyrlar boıy jınaqtalǵan mádenıetimiz ben qundylyqtarymyzdy qaster tutamyz. Ulttyq qundylyqtardan, dástúrden bezgen kezimiz joq. Keıingi jyldary qoǵamda kúrdeli úrdisterdiń ush­qyny kórinis berip jatqanyn baıqap qalamyz. Sondyqtan biz alǵashqy sózdi osy baǵytta eńbek etip júrgen, ulttyq mentalıtet týraly zertteýlerdiń avtory, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Tóleýǵalı Bóribaevqa usynsaq deımiz. Alǵysózdi kóterilip otyrǵan taqyryptyń mamany bastaǵany jón dep bilemiz.

Tóleýǵalı BÓRIBAEV:

– Ozyq oıly ult týraly paıymdaý, ol qandaı bolýy kerek degen másele – ár ýaqytta qoıylatyn suraq bolsa kerek. Ásirese búgingideı zaman qubylyp turǵan shaqta, qıyn kezderde osyndaı saýal barlyq halyqtyń aldynan shyǵady. Tipti qarapaıym adamnyń ózi erteńgi kúni týraly oılap: «Qalaı er jetemin? Qalaı ósemin? Qalaı jetilemin?» dep óz-ózinen jaýap alatyny sózsiz. Táýelsiz elimizdiń aıaqqa tik turyp, dúnıe qubylǵan búgingi zamanda óziniń keleshegin aıqyndaýǵa tyrysyp, durys joldy tańdaýǵa talpynýy – zańdy qubylys.

Ulttyń sapasy týraly aıtyp jatsyz. Ulttyq sapa kóptegen qundylyqtan turady. Ulttyń minez-qulqy, júris-tu­rysy, tili men dini, salt-dástúri, óne­ri men mádenıeti bar. Osynyń bári – halqymyzdyń úzdik qasıetterin da­mytýǵa qyzmet etetin ustyndar. Bul taqy­rypta sóılesek kóp máseleni qoz­ǵaý­ǵa bolady. Biraq sonyń ishinde eń bas­ty jáne mańyzdy qundylyqtarymyz ne jáne qandaı bolýy kerek? Menińshe, eń bas­tylary – mádenıet, til, salt-dástúr. Bala tárbıesi, eldik, qoǵamdyq deń­geıdegi tárbıe, ult muratynyń bári osy uǵymdardyń ishine syıady. Ulttyń bola­shaǵy, bolmysy, oıynyń qalyp­tasýy onyń tiline baılanysty. Osy úsh negizde búkil ulttyń uly muraty qalyptasady, asyl qundylyqtary júıelenedi. Sol negizde ult damıdy. Otandy jáne mem­leketti qorǵaý degen tanym-túsinik, is-áreket qalyptasady.

Eń bastysy, bul aıtylyp otyrǵan qundylyqtar qoǵamnyń barlyq salasynda kórinis tabady. Mysaly, ozyq elde mádenıet bar salada laıyqty ornyǵady. Saıasatqa da, Ekonomıkaǵa da, quqyq salasyna da mádenıet kerek. Qoǵam men otbasynyń da negizinde mádenıet jatyr.

Sonymen qatar belgili bir tarıhı ortada, ýaqyt keńistiginde ulttyń mádenıeti, tili men salt-dástúri ózgerip, jańǵyryp, jańaryp otyrady. Mysaly, buǵan deıin elimizde «Rýhanı jańǵyrý», «Máńgilik el» atty memlekettik baǵdar­damalar jumys istedi. Munda da úlken qundylyqtar júıesi týraly aıtylǵan edi.

Ekinshi másele – búgingi qazaq qoǵamy úshin eń basty baılyq – Táýelsizdik. Saıası turǵydan da, Ekonomkalyq jaǵynan da, qoǵamdyq-áleýmettik turǵydan qara­saq ta táýelsizdiktiń eń uly baılyq ekenin ańǵaramyz. Ony Prezıdent te Joldaýlarynda aıtyp keledi. Sonymen qatar elimizdiń tutastyǵy men birliginiń, qaýip­sizdiginiń biz úshin mańyzy orasan. Bular – azattyǵymyzdyń kepili. Yntymaq pen birlikti qoldan shyǵarmaý – búgingi kúrdeli zamanda aldyńǵy shep­tegi mindet. Sonyń qatarynda aqpa­rattyq qaýipsizdik máselesi de oıyp tu­ryp oryn alady.

Qysqasha aıtqanda, táýelsizdik – uly qundylyq retinde ozyq oıly ult sapasyn qalyptastyrýdaǵy basty kepil. Táýelsizdik neǵurlym baıan­dy bolsa, soǵurlym ulttyń jańa sapa­syn qalyptastyrýǵa keńinen jol ashylady. Táýelsizdik – erkin oılaý­ǵa, ja­ýapkershilikke, óz taǵdyry­ńa óziń jaýap berýge úıretedi. Qul­dyq sanadan, baǵynyshtylyq pen masyl­dyq psıhologııadan aryltady. Ult­tyń otansúıgishtik sanasyn, eldik us­tanymyn, memleketshildik menta­lı­tetin qalyptastyrady. Bul ozyq oıly ult qalyptasýynyń qaınar kózi bolýy kerek.

Úshinshi másele – qazirgi kúni jıi kóterilip júrgen áleýmettik ádilettilik. Ol, árıne, adamzat balasy jaralǵaly beri aıtylyp kele jatqan dúnıe. Óıtkeni áleýmettik ádilettilik bolmaı, syndarly qoǵam jáne damyǵan memleket, ozyq oıly ultty qalyptastyrý múmkin emes. Sol úshin tarıhta qanshama tóńkerister men qantógister boldy. Bizdiń ata-babalarymyz da osy ádilettilik úshin kúreskeni belgili.

Al búgingi ýaqyt sheńberinde ulttyń jańa sapasyn qalyptastyrý úshin biz ádilettilik máselesin jıi aıtamyz. Onyń da belgili sebepteri bar. Búgin ol jeke adam men qoǵam múddesi arasyndaǵy qaıshylyqtardyń kórinisinen týyndap otyr. Áleýmettik ádilettilikti saqtaý qoǵam turaqtylyǵynyń kepili. Ádilet­tilik negizi – adamshylyq, ar men uıat, parasattylyq pen qarapaıymdylyq. Astamshyldyq pen menmendikke, para­qor­lyqqa qarsy silteıtin ulttyń basty qarýy. Ol ultty adal eńbekke úıretetin birden-bir faktor. Onyń tiregi – zań. Zań ádiletti bolǵan saıyn ult boıynda ádilettilikke degen suranys oıana bas­taıdy. Bılikke degen senimi artady. Son­dyqtan ozyq oıly ulttyń oıy men sanasynda ádilettilik uǵymynyń nyq ornaýy bizdiń qoǵam úshin asa mańyzdy.

Qazaq ózinen «tarıhı aýtsaıder» jasap alǵan

Dıhan QAMZABEKULY:

– Tóleýǵalı Qaıyrjanuly, áńgimeni qoǵamdyq ádilettilikten bastap jatqa­nyńyz óte oryndy. Jalpy tarıh – biz úshin aına. Aınaǵa qarap ózimizdiń taǵdyrymyzdy kóremiz. Barlyq kezeńde jaqsylyqqa umtylys bar. Prezıdenttiń de aıtpaǵy sol – biz ótkenmen ómir súrmeýimiz kerek, alǵa qaraýymyz kerek. Alǵa qaraý úshin de ótken tarıh sabaǵy qajet. Erkin Amanjoluly, osy baǵytta biraz pikirdi qorytyp, oı aıtyp júrgen tarıhshy retinde «ozyq oıly ult» degen uǵymǵa baǵa berip kórińizshi.

Erkin ÁBIL:

– Tarıhshy bolǵan soń ótkenimizge kóz tastaıtynymyz aqıqat. Degenmen ultty ult qylatyn – qoǵamdyq sana. Til, din, dil degenderdiń barlyǵy tek qural ǵana. Sondyqtan bizdi ult qyla­tyn – qoǵamdyq sanamyz. Biz qazir «Alǵa qaraý kerek, ozyq oıly ult bolýymyz qajet» degen maqsat qoıyp jatyrmyz. Óıtkeni tarıhı qoǵamdyq sanamyzda bolashaqtyń obrazy joq. Bizdiń ulttyq sanamyzda alǵa qaraý paradıgmasy qalyptaspaǵan. Qazaq – ótkenine kóp qaraıtyn halyq. Sol sebepti bizge bolashaqtan zer salǵanda tarıhymyz, shejiremiz, bolǵanymyz qyzyq. Ult azamattaryn «Ata-babamyz kim boldy? Olar ne istedi? Qandaı memleket qurdy? Qandaı handar el basqardy? Shyńǵys han qazaq pa, qazaq emes pe?» degen oılar tolǵandyrady. Ókinishke qaraı, «Bolashaqta qandaı ult bolamyz? Qazaqtyń keleshektegi, bolashaq órkenıettegi orny qandaı? Qaı jolmen damımyz? Qandaı qoǵam bolamyz?» degen oılar qoǵamdyq pikir­ta­lasqa salynbaıdy. Bul talqylana bermeıdi. Bir ǵana mysal, bizde qazaq tilinde fantastıka óte az. Kıno túsirgende de tarıhı sıýjetterdi qazir­gi kezeńmen qabystyrýdan aspaımyz. Bolashaqty búgingi kınolardan kór­meımiz. Sondyqtan qoǵamdyq sanada alǵa qaraý kemshin. Al tek artqa qaraı bersek, alǵa júre almaımyz. Bul erteń kez kelgen jerde súrinip qulaı berýge alyp keleri anyq.

Tarıh ǵylymynyń negizgi mindetin umyta bastadyq. Shyn máninde tarıh bizge ne úshin qajet? Tarıhqa biz qoǵam damýynyń zańdylyqtaryn tú­sinip, bolashaqqa boljam jasaýǵa qa­jetti qural retinde qaraýǵa tıispiz. Ǵylymnyń kez kelgen túri bolashaqqa umtylýymen baǵaly, qundy. Tarıh ta sondaı bolýy kerek. Kezinde «Rýhanı jańǵyrý» degen memlekettik baǵdarlama boldy. Biraq baǵdarlamanyń «jańǵyrý» degen jaǵyn umyt qaldyrdyq. Qazaq HIH ǵasyrdyń sońy men HH ǵasyrdyń basynda bir ret rýhanı jańǵyrýdan ótti. Bul – Abaı bastaǵan, Alash qaıratkerleri qostaǵan kezeń. Biz sol kezde shynynda da jańa ult boldyq. Sanamyz jańǵyrdy. Kóptegen mádenıettiń jańa formalaryn ashtyq. Kúrt ózgerip, sanamyzǵa silkinis ákeldi. Dástúrimizdi saqtap, jańa erejelerdi qolǵa aldyq.

Qazir bizdiń aldymyzda dál sondaı maqsat tur. Jańa ǵasyrda biz qalaı ózgerýimiz kerek? Bul úshin eń aldymen mektepten bastap balalardyń sanasyn durys baǵytqa salýǵa eńbektenýimiz qa­jet. Árıne, tarıh degen óte jaqsy. Joshy ulysynyń 800 jyldyǵy jóninde on jyl boıy aıtyp kelemiz. Bul rasynda bizdiń qaıdan shyqqanymyzdy, ata tegimizdi túsinýge kómektesedi. Biraq ókinishke qaraı, qoǵamdyq sanamyzda biz ózimizden «tarıhı aýtsaıder» obrazyn jasap alǵanbyz. «Búkil el qazaqqa qarsy kúresip jatyr, jerimizdi tartyp alaıyn dep otyr» deımiz de, ózimizdiń ishki máselelerimizdi kórgimiz kelmeıdi. Syrttan jaý izdeýge áýestik basym. Birde «Uly dala órkenıetiniń daǵdarysy» atty baıandama jasaǵanymda, bul oıyma áriptesterimniń barlyǵy qarsy shyqty. «Qaıdaǵy daǵdarys? Biz keremet el boldyq» degendi alǵa tartty. Keremet el bolsaq, kezinde egemendigimizden nege aıyrylyp qaldyq? Ishki máselemiz bolmasa, nege bodan boldyq? Kez kelgen qoǵamnyń daǵdarysyn óz ishinen izdegen jón. Keremet ımperııany eshqandaı jaý ala almaıdy. Osyny túsinýimiz kerek. Jaýdy syrttan izdegendi qoıý kerek.

Tarıh – bizge ótkennen sabaq alyp, bolashaqqa baǵyt-baǵdar berýshi ǵylym. Al qazirgi kúni qazaq balalaryna jaratylystaný, tehnıka ǵylymdaryn ıgerý qajet. Jetkinshekterimiz ǵaryshker, robottehnık bolýdy armandaýǵa tıis. Jasandy ıntellektiniń tilin túsinip, jańa tehnologııany meńgere alatyn qabiletke ıe bolǵany mańyzdy. Búginde osy baǵytta balalarǵa arnalǵan qazaq tilindegi kontentterdi kóbeıtý ózekti. Sonda ǵana biz alǵa qaraıtyn ozyq oıly ultqa aınalamyz.

Áıtpese bizdiń qazaq tilindegi negizgi kontent tarıhpen baılanysty. Árıne, buǵan tarıhshy retinde men qýanamyn. Alaıda qazir tarıh dep turaqtap qalsaq, qundylyǵymyzdy saqtap, bolashaqqa qadam basýymyz qıyndaı túsedi. Onyń barlyǵyn bir kúnde ózgertý qıyn. Qoǵamdyq sananyń úlken ınertsııasy bar. Sony oń baǵytqa qaraı ózgertip jatsaq, aldaǵy maqsatqa jetemiz. Rasynda qoǵam­­­dyq sanada bolashaqty oılamasaq, nazar aýdar­masaq, ulttyń da bolashaǵy bolmaıdy.

Opasyzdyq pa, otansyzdyq pa?

Dıhan QAMZABEKULY:

– Prezıdent qoǵamǵa qatysty biraz syn aıtty. Onyń ishinde jat mádenıetke jutylyp, elikteýshilik pen jalǵan patrıotızm, dańǵoılyqqa den qoıý dertine shaldyqqanymyzdy da jetkizdi. Bul – búgingi qalam ustaǵan qaýymnyń, jaýyngerlik janrdyń ózekti taqyryby. Desek te áleýmettik jelide de mádenıet máselesinde tizgindi bos jiberip alǵan sátimiz joq emes. Ol jaqta da elshil, janashyr azamattar bar, biraq azdaý kórinedi. Qoǵamda, BAQ-ta, áleýmettik jelide elshil sóz aıtyp júrgen tanymal aqyn, jýrnalıst maman daıarlaýdyń basy-qasyndaǵy ǵalym Ońaıgúl Turjan hanymǵa sóz bersek.

Ońaıgúl TURJAN:

– Erkin Amanjoluly qazaqty tek tarıhqa qaraılaıtyn, bolashaqtyń obrazyn qalyptastyrmaǵan halyq degen pikirdi aıtyp otyr. Rasynda, biz toqyraý kezeńinde óz tarıhymyzdy aıta almaǵanymyz belgili. Erkindik alyp, óz qolymyz óz aýzymyzǵa jetkennen keıin japa-tarmaǵaı tarıhqa moıyn burdyq. Osyndaı bir ótpeli kezeńnen ótýge týra kelgen syńaıly. Endi bul kezeńnen de asyp, jańa bir belestiń aldynda turǵan sekildimiz.

Jalpy, Prezıdentimizdiń el gazetine bergen suhbaty halyq kókeıindegi san suraqqa jaýap bergen irgeli jarııalanym boldy. Qazirgi kúni barlyq jelide suhbatta kóterilgen mańyzdy máseleler talqylanyp, pikirler aıtylyp jatyr. Osy jerde erekshe aıta keter jaıt – onyń qurylymy. Jýrnalıst retinde aıtarymyz, jattandy suraq jattandy jaýapty týǵyzady. Sodan keıin jattandy oı, jattandy pikirler aıtylyp, jurtty ábden mezi qylady da, suhbat oqylmaı qalady. Al bul joly Memleket basshysyna qoıylǵan suraqtardyń dınamıkasy suhbatty erekshelendirip turdy dep aıta alamyn. Sol dınamıka Prezıdenttiń de búkil ishki oıyn qozǵap, keńinen tolǵaýyna múmkindik ashty. Sodan keıin ol shynaıy da batyl oılaryn jasyrmaı jetkizdi.

Qasym-Jomart Kemeluly aıtqan keleli pikirlerdiń biri – osy dóńgelek ústelimizge arqaý bolyp otyrǵan ozyq oıly ult bolý mindeti. Meniń oıymsha, onyń basty sharty – durys bilim berý jáne durys bilim alý, sonymen qatar durys tárbıe. Durys bilim berý úshin ne isteýmiz kerek? Ol úshin aldymen bilim alýǵa tárbıeleý kerek, ıaǵnı balanyń bilim alýyna degen motıvatsııasyn oıatatyn tárbıe kerek, ondaı tárbıe berýdiń ıirimderin, psıhologııalyq astaryn tinte zerttep, mehanızmderin ekshep shyǵaryp, tárbıeshilerge, ata-analarǵa usyný kerek. Ata-ana balany 2-3 jasynan kitapqa «baılaýǵa» tıis. Kitapqa baılanǵan bala ósý jolynda kitap izdeýmen júretin bolady. Oıdy ushqyrlyqqa beıimdeý qasıeti de kitapta. Ulttyq mýltfılmder qoshaqan men botaqandy aıta bermeı, kitap oqyǵan bala, árip úırengen bala, esep shyǵaryp júrgen bala týraly da qyzyqty dúnıeler jasasa jaqsy bolar edi.

Biz damyǵan elderdi kóbirek dárip­teımiz, sodan bolar, keı jastary­myz­dyń sanasynda shetelderdiń «hany alyp, aqylgeri bilgir» kórinip, Tony­kók baba aıtqandaı, «hanyn tastap», basqa elge baǵynýǵa ketip jat­qandary bar. Árıne, árkimniń óz erki ǵoı. Al solardyń kópshiliginiń ata-anasy da, ózi de memlekettik tilde bilim almaǵandar. Ondaı jandardyń ulttyq qundylyqtardy baǵalaýy ekitalaı. Taǵy bir jaǵdaı – qalada turatyn ata-analardyń kópshiligi qazaq mektepterinde bilim deńgeıi tómen dep oılaıdy. Ke­ıingi jyldary tanyla bastaǵan al­ǵyr jastarǵa nazar aýdaryp kórińiz, olardyń deni – qazaqsha oqyǵandar. Ókinishtisi, joǵary oqý oryndarynda, ásirese tehnıkalyq mamandyqtar bo­ıynsha qazaqsha oqýlyqtar jetispeıdi. Onyń basty sebebi – zamanaýı qazaqsha oqýlyqtar jazatyn ǵalymdar bar, biraq olardy yntalandyrý jaǵdaıy jasal­maǵan, ıaǵnı qalamaqy ne eńbekaqy tólen­beıdi. Oqýlyq jazý – ońaı sharýa emes. Ol da – ınemen qudyq qazdyratyn eńbek. Aýdarma oqýlyqtar bar, biraq ulttyq oqýlyqtar patrıottyq sezimdi oıatar edi. Bilim alýshynyń óz ultyna degen maqtanysh sezimin bekite túser edi. Tek aýdarma oqýlyq nemese basqa tildegi ózge eldiń avtorlarynyń oqýlyqtarymen bilim berilse, jastardyń sanasynda bizdiń qazaqta oqýlyq jaza alatyn ǵalym da joq, ıaǵnı deńgeı joq degen uǵym qalyptasady. Sóıtip, ulttyq ǵylymdy mensinbeıtin jaǵdaıǵa keledi.

Al qundylyqtar máselesine keletin bolsaq, ozyq oıly urpaqqa, eń aldymen, otanshyldyq sezim kerek. Ozyq oıdyń arǵy jaǵynda otanshyldyǵy bolmasa, eli men jerin tastap kete beredi, ıaǵnı óziniń ozyq oıyn basqa eldi damytýǵa jumsaıdy. Bylaısha aıtqanda, basqa bir eldiń óziniń otanynan, óziniń ata-anasynan, óziniń baýyrlarynan ozyp ketýine qyzmet qylady. Bul, árıne, opasyzdyq emes shyǵar, biraq otansyzdyq deýge keledi. Onyń ozyq oıly bolyp shyqqany  jeke basynyń eńbegi ǵana emes qoı, ol – ulttyq genetıkamen kelgen alǵyrlyq. Jaratqan Iemizdiń osy ultqa qyzmet etsin dep bergen daryny. Al ol sony basqa eldi damytýǵa jumsaıdy.

Az sandy halyq retinde bizge árbir daryndy jastyń quny ólsheýsiz. Demek olardy elge qyzmet etkizýdiń mehanızmderin oılastyrýǵa týra keledi. Jastardy «Osy bilimimmen men kimge qyzmet etip júrmin?» degen oı mazalaýy kerek. Ondaı oı mazalamasa, «tárbıesiz berilgen bilimniń» zardaby seziledi.

Suhbatta Prezıdent aıtqan mańyzdy máseleniń taǵy biri týraly aıta ketsek, ol – Dúnıejúzilik kóshpeliler oıyndaryn ótkizý. «Baıraqty báseke ulttyq sport pen salamatty ómir saltyn dáripteý jaǵynan da mańyzdy ekeni sózsiz», dedi Memleket basshysy. Bul jerde tek oıyn emes, rýhty kóterý máselesi aıtylyp otyr dep oılaımyn. Meniń usynysym, biz bul aýqymdy is-sharany tek sportshylarǵa qatysty oqıǵa dep qabyldamaı, tereńirek nazar aýdarýymyz qajet. Atap aıtqanda, elimizdiń bas gazeti «Egemen Qazaqstan» betinde kóshpeliler oıyndarynyń rýhty kóterýge qosar úlesi, onyń erek­sheligi, odan elimizge qandaı paıda bar, biz ne utamyz degen taqyryptarda súbeli dúnıeler jaryq kórse, quba-qup bolar edi. Jýrnalıster qaýymy osy oıyndardy nasıhattaýǵa atsalyssa degen tilek bar.

Kóshpeliler oıyndary – qatardaǵy is-shara emes

Dıhan QAMZABEKULY:

– Rahmet, Ońaıgúl hanym, usyny­sy­ńyzdy nazarǵa alamyz. Jalpy, qo­ǵam­da qordalanǵan qıyndyqtar birshama. Sol qıyndyqtardan qutqa­ratyn úlken kúsh bar. «Álemdi mádenıet qutqarady» degenge bárimiz peıil­dimiz. Sol mádenıettiń bir bólshegi – mýzyka. Qazaq úshin mýzykanyń da qudireti erekshe. Osy oraıda aramyzda «Egemen Qazaqstan» gazetiniń belsendi avtor­la­rynyń biri, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, kúıshi, zertteýshi Janǵalı Júzbaı aǵamyz otyr. Siz de búgingi taqyryp aıasynda óz pikirińizdi bildirseńiz.

Janǵalı JÚZBAI:

– Búgingi mándi jıynda pikirin ortaǵa salǵan baýyrlarymnyń sózderi kókeıkesti. Ońaıgúl hanymnyń «kóshpeli mádenıet oıyndaryna basa mán berý kerek» degen pikiri quptarlyq. Shyn máninde, bul jaı ǵana sporttyq oıyndar emes. Bul – áýeli mádenıetimizdiń bir kórinisi. Túrki áleminiń ishindegi qazaqtyń bar sán-saltanatyn pash etetin úlken oqıǵa bolmaq. Osy máselege sizdiń alańdaýshylyq bildirýińiz – durys bas­tama. Sebebi ózimizdegi ulttyq sport túrlerinen ótetin talaı dodany kórip júrmiz. Atjarys, taıjarys, kókpar, alaman t.b. sporttyq is-sharalar ótedi. Sosyn otandyq shoý-bıznes juldyzdarynyń fonogrammadaǵy ánin tyńdap qaıtarmyz. Ulttyq sporttyń bar kórinisi osy ǵana. Aldaǵy kóshpeliler oıyndary mundaı qatardaǵy is-sharalardyń biri bolyp qalmasa eken deımiz. Meılinshe tarıhı derekter qamtylǵan, qazaqtyń arǵy-bergi ótkenin jalpaq dúnıege usynatyn doda bolýy kerek. Oıyndar aıasynda ótetin kontserttik is-sharalarda ulttyq ónerimiz, aıtysymyz, termemiz, poEzııamyz kóbirek nasıhattalady dep úmittenemiz.

Jalpy, Prezıdent suhbatynda aı­tylǵan «ozyq oıly ult» – eldiń ǵasyr­lar boıy jınaqtalǵan qundylyǵyn álemge pash ete alatyn biregeı sapa. Ónerden bólek, bilimniń de mańyzy joǵary. Ony Qasym-Jomart Kemeluly taratyp aıtty. Qazirgi zaman talabyna saı túrli ǵylymdy oqytý, jas urpaqtyń qalaýyna laıyq bilim berý keshenin qalyptastyrý kerektigi keńinen qozǵaldy.

Suhbattaǵy taǵy bir unaǵan jeri – bolashaq máselesi. Jańa ǵana Erkin baýyrym jaqsy oılar aıtty. Memleket basshysynyń pikirinshe, qazaqtyń tarıhy jóninde kóptomdyq eńbekter jazylýǵa tıis. Osyǵan deıingi mıf ara­lasqan, deregi kúmándi ásire tarıhtan arylýymyz kerek. Qazaq – óziniń tarıhynan uıalmaıtyn halyq. Sony meılinshe naqty dáıek-derektermen qaıta jazyp shyǵý – búgingi kúnniń talaby. Bizdiń ótkenimiz álemdik tarıhtyń bir bólshegi retinde ultty sapalandyrýda úlken ról atqarýy kerek.

Bunyń bári – qazirgi jastardyń moınyna júktelip otyrǵan úlken mindet. Býyn ony senimdi aqtap, atqaryp shyǵa alatynyna kúmánim joq. Óıtkeni búgingi jastar shetinen alǵyr, myqty. Otandyq ónerdi damytý jolynda eńbek etip júrgen jastardyń talabyna qýanamyn.

Sanaǵa serpilis kerek

Dıhan QAMZABEKULY:

– Rahmet, Janǵalı Álimhanuly. Jastar tárbıesi men otanshyldyǵy jaıynda qajetti oı aıttyńyz. Jalpy, biz «Jastarǵa úlken senim artamyz» degen sózdi jıi aýyzǵa alamyz. Shyn máninde, jastar – qoǵamnyń qozǵaýshy kúshi. Qazir bizdiń ujymymyzdyń da basym bóligin qalamy qarymdy jas­tar quraıdy. Sol sekildi basqa da mem­le­kettik qurylymdarda jumys istep jatqan bilimdi de jigerli azamattarymyz barshylyq. Olardyń kózimen ozyq oıly ult qandaı bolýy kerek? Bul saýal­dy sol jastardyń ókili retinde Aıbol Arǵyn­ǵazınovke qoıyp kórsek.

Aıbol ARǴYNǴAZINOV:

– Memleket basshysynyń suhbaty qoǵamnyń kóp máselesin qaýzaǵan keleli, tolymdy suhbat bolǵany ras. Qańtar basynda basqa elde júrsem de, birneshe qaıtara oqyp shyǵyp, tipti keıbir tustaryn jaqyndaryma daýystap oqyp berdim. Ásirese Qańtar qasiretine qa­tysty oıda júrgen túıtkildi másele­ler­ge núkte qoıǵandaı boldy. Kóptegen ashyq suraqqa jaýap berildi. Oılana qarasaq, mundaı daǵdarysty jaǵdaıdyń týyndaýyna ne túrtki boldy? Menińshe, táýelsizdik alǵannan keıingi otyz jyl­daǵy bul kórinister jańa qoǵamǵa da­ıyndyqsyz, damýsyz kúrt kóshýimizden týyn­daǵan sekildi. Sebebi halyqqa úlgi eter ustanymdar bolmady, saıası-bilik dástúrinde daǵdarys týyndap bos keńis­tik paıda boldy.

Keıingi ýaqytta ulttyń sapasy kóte­­­­rilip kele jatyr. Biz jolaıryqta tur­­myz. Baǵdarymyzdy túzep, baǵyty­myz­­dy anyqtap almasaq, «Ulttyń sapasy qandaı bolady?» degen saýalǵa jaýap izdep, qoǵamdaǵy qundylyqtar jú­ıesin qalyptastyrmasaq, keleshek býynnyń baǵyt-baǵdary múlde basqasha qurylady. Búginniń ózinde batystyq qoǵamǵa tán ımmýnıteti bar qun­dy­lyq­tar júıesi ornyqty. Osyǵan synı turǵyda qaramasaq, jat qundylyqtar júıesi birtindep sanamyzǵa sińip, qa­lypty jaǵdaıǵa aınalǵaly tur. Eýro­palyq damýdyń ozyq úlgisi sanalatyn Skandınavııa elderi – Shvetsııa men Nor­vegııada dástúrli qundylyqtar dárip­telip, ózindik ımmýnıtet saqtalyp otyr. Immýnıtet bolmaı ult sapasy da art­paıdy.

Ekinshiden, bilim – biz úshin eń basty qundylyq. Onsyz Ekonomıka damymaıdy. Álemdik Ekonomıkaǵa qatysty kóptegen zertteýdi oqysaq, bilim sapasy artqan saıyn Ekonomıkanyń da deńgeıi artady. Ekonomıkanyń kúrdelilik ın­deksi degen uǵym bar. Bilimdi ulttyń ındeks deńgeıi de joǵarylaı beredi. Biz qazir álemde 86-orynda turmyz. Óıtkeni bizdiń Ekonomıkamyzda kúrde­li­lik joq. Ekonomıkamyz táýel­sizdik alǵannan beri kúrdelenbegen. Sol keńes­tik óndiristerdiń deńgeıinde qalyp qoıǵan. Qarapaıym tilmen aıtqanda, mu­naıy­myzdyń ózi – kúrdeli ónim. Qara­paıym asfalt jasaıtyn bıtýmnan bas­tap polıEtılen, polıpropılen sekildi birneshe ónim jasaýǵa bolady. Biraq biz sol deńgeıge áli kúnge deıin jetpeı otyrmyz.

Onyń sebebi bilimge kelip tireledi. Táýelsizdikten keıin biz úshin Ekonomıs­ter men zańgerler kýlt boldy. Kóp jas­tar sol salaǵa bardy da, tehnıkalyq salalar bos qaldy. Qazir keıbir jerde eńbek kúshi jetispeı, sheteldik mamandardy ákelip jatamyz. Biraq búginde solardan bir mysqal kem túspeıtin qazaqtyń ozyq oıly azamattary AQSh pen Eýropada, Koreıa men Qytaıda da eńbek etip júr. Sol sebepten bilimge qundylyq retinde basty mán berý mańyzdy dep oılaımyn.

Odan keıin synı oılaý júıesin qalyptastyrý kerek. Ótkennen qory­tyndy shyǵaryp, bolashaqqa da synı kózben qarasaq, ult retinde sapamyz artady. Ótkenge zer salsaq, bos maqtan, bos keýdesoǵýshylyq bar. Tarıhqa ashyq qaraı almaımyz. Jalpy, biz tulǵalardyń ómirin kórsetken kezde qaltarys jaǵyn kórsetýden qorqamyz. Ideal adamnyń obrazyn ǵana kórýge úırenip qalǵanbyz. Kez kelgen tulǵanyń pendelik tustary bar. Mysaly, sheteldik basylymdar men kitaptardy oqysańyz, kınolaryn kórseńiz, tulǵalarynyń qaltarys tusyn da kórsetip jatady. Adamnyń ómiri sol jaǵynan da qyzyqty. Adamdy tulǵa retinde kórý úshin bolmysyn da taný shart. Pragmatızm dep jatyrmyz, osy daraqylyqty toqtatý da túıtkildi máselege aınaldy. Áli kúnge deıin maqtan, qarajatty shashý, artyq nársege qarajat jumsaýǵa beıimbiz. Aýylǵa barsaq, kóshe-kósheniń boıymen jarysyp úı salyp jatqan jurtty kóresiń. Áli kúnge deıin materıaldyq qundylyqtardyń artynan júgirip júrgende sananyń tómen deńgeıindegi qundylyqtar júıesi jemisin berip jatyr. Sol sebepten Ekonomıkamyzdyń kenjelep jatqany sanada ózgeristerdiń bolmaýynan shyǵar.

Sanadaǵy táýelsizdik te birtindep kelip jatyr. Shetelde oqyǵan jastardyń úlesi artyp, bes-alty jylda qoǵamnyń oılaý júıesi ózgere bastaıdy. Sol kezde biz ulttyq qundylyqtardy saqtap qalý úshin ıdeologııalyq jumysty jandandyra almasaq, kóp nárseden aıyrylý qaýpi bar. Osy jerde biz sanamyzdy durys jolǵa baǵyttap jiber­me­sek, qundylyqtar júıemiz batystyq júıemen ary qaraı ketip qalady. Óıtkeni onyń alǵysharttary kóp. Ashyq órkenıettegi qoǵamda adamdar qajet aqpa­ratyna ońaı qol jetkize alady. Shektegen kúnniń ózinde izdegendi tabatyn kóptegen múmkindik bar. Osyndaı tusta aqparattyq júıede qarsy ımmýnıtet qalyptastyryp, zańnamalyq tur­ǵy­da rettegen durys.

Sońǵy otyz úsh jylda naryqtyq Ekonomıka birshama tájirıbeden ótti, jańashyl memleket retinde qalyptasa aldyq. Endi rýhanııatqa kóńil bólip, sanamyzǵa silkinis týdyryp, sol baǵytta jumys isteıtin ýaqyt kelgen sekildi. Prezıdent suhbatyn men osy aıtylǵan oılardyń alǵysharty retinde kóremin. Óıtkeni qazir halyq jyl qusyndaı jaqsy jańalyq kútip otyr. Búgingi zaman – bilim men ǵylymnyń zamany. Sondyqtan eńbek adamdaryn halyqqa dáriptep, halyqtyń kýltine aınaldyrý kerek. Áıtpese qazir ánshiler men áleýmettik jeli «juldyzdarynyń» kýlti ǵana saltanat quryp tur. Bul durys emes. Bilim men mádenıettiń, parasattylyqtyń kýlti bolǵanda ǵana elimiz alǵa basady.

Tóleýǵalı BÓRIBAEV:

– Aıbol baýyrym, jastarǵa qatysty jaqsy oı aıtyp jatyrsyń. Shynynda, qazir qazaq qoǵamynda balalardy ult­tyq mádenıet, dástúr negizinde emes, batystyq mádenıet negizinde tárbıeleý úrdisi baıqalatyn sekildi. Oǵan tolyp jatqan fılmder, kompıýter oıyndary yqpal etip jatyr. Bunyń belgili bir deńgeıde qazaqtyń bolmysyn ózgertetini anyq. Osy turǵyda ulttyq ıdeologııa, ulttyq tárbıe bizge aýadaı qajet.

Bilim berý salasy, ata-analar da bul isten tysqary turmaǵany abzal. Ulttyq tárbıe otbasynan bas­ta­latyny belgili. Ozyq oıly ultty tár­bıeleýde ata-ananyń róli erekshe. Biz «memleket negizi – otbasy» dep ósken urpaqpyz. Ata zańymyzda osy jaǵdaıdy naqty kórsetetin ýaqyt kelgen sııaqty. Óıtkeni otbasy mártebesine syrttan shabýyl kúsheıip tur. Onsyz qoǵam, memleket qurý, ozyq oıly ult qurý múmkin emes.

Sonymen qatar ulttyń dúnıeta­nymyn, bolmysyn saqtaý qazirdiń ózinde úlken problemaǵa aınaldy. Bundaǵy eń úlken qasiret – elikteýshilik. Jappaı elikteý. Bireýdiń qańsyǵyna tańsyq bolý. Bizge jat nárselerdi tyqpyshtaı berýdiń de shegi bar. Eliktegen, solyqtaǵan, kóshirgen adamdarda jasampazdyq bolmaıdy. Olar tek beıimdelgish, jetekke ergish keledi. Boıynda synı, júıeli oılaý qabileti únemi kemshin soǵyp jatady. Olar úshin keıde óziń bolǵannan ózge bolý ońaı. Sondyqtan qandaı qıyn zamanda da bolmysty saqtaı bilý – ozyq oıly ult retinde qalyptasýdyń basym baǵyty.

Taǵy bir aıtatyn másele – dinı bi­lim­di nasıhattaý. Qazir baıqaımyn, jıyndarda din adamdary qazaqtyń dás­tú­rin kóbirek aıta bastady. Bul – jaqsy ózgeris, quptarlyq úrdis. Osy úr­disti jalǵastyrýymyz qajet. Dinı bilim ult dástúrinen alshaqtamaı, kerisinshe sodan nár alýy qajet.

Dińgegi berik ulttyń senimi aıqyn

Dıhan QAMZABEKULY:

– Din jaıynda jaqsy oı qozǵap qaldyńyz. Ótkenge qarasaq, ozyq oıly tulǵalarymyz eldiń eldigine qyzmet etti, sózin isimen kórsetti. Rýhanııat týraly aıtqanda, halyqtyń senimin qozǵamaı ketý durys emes. Mádenıetti adam – ımandy adam. Kezinde Reseı ımperııasy musylman túrki halyqtaryn otarlaýy eń aldymen tatarlardan, ıaǵnı Qazan handyǵyn jaýlap alýdan bastady. Biraq talaı ǵasyr ótse de, aǵaıyn tatar jurty ult retinde joıylyp ketken joq. Sonda olardyń aıtatyny: «Bizdi saqtap qalǵan – din», deıdi. Ortamyzda Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń ókili Jumanazar Óserhanuly otyr. Sizge «Ozyq oıly ult, sapaly ult qalyptastyrýda dinniń orny qandaı?» degen saýaldy qoısaq...

Jumanazar SADYRHANOV:

– Prezıdentimizdiń suhbatyn din salasynyń mamandary da úlken qyzyǵýshylyqpen oqyp shyqty. Taıaý kúnderi Bas múftıdiń qatysýymen múftııattyń úlken tóralqa jıyny ótedi. Ol jerde din jáne izgi qoǵam taqyrybyn áńgimege arqaý etpekpiz. Bul jıynnyń ózi Prezıdenttiń suhbatynda kóterilgen izgi oılarmen sabaqtas órbıtin bolady.

Osy suhbatta Qasym-Jomart Kemeluly­nyń Naýryz merekesi týraly oı aıtýy qoǵam sanasyna qozǵaý salǵandaı boldy. Dinimiz ıslam dástúri­mizge tyıym salmaıdy. Sondyqtan atadan jetken dinimiz ben dástúrimiz egiz qozydaı qatar jetilip damyǵan. Shyn máninde, Naýryz – naǵyz mereke, tirshiliktiń bastaý alyp, jerdiń túleıtin kezeńi. Bıyl biz, din mamandary alǵa josparlanǵan eleýli is-sharalarymyzda osy din men dástúrdi nasıhattap, olardyń ózara baılanysyn nyǵaıtyp, úlken jobalardy jasaýǵa bel býyp otyrmyz.

Ozyq oıly ult – din men dástúr sekildi rýhanı qundylyqtaryn berik ustanatyn el dep bilemiz. Oıly ult bolýdyń bir kepili – memlekettik tildegi sapaly bilimge kelip tireledi. Bul tusta aýyz toltyryp aıtar jetistikter de, kemshin tustar da bar. Birtutas ult bolýdyń bir jolyn qazaq tilindegi sapaly kontentterdi kóbeıtýden bas­taǵan quba-qup. Qazir kez kelgen aqparat qoljetimdi. Izdegendi ınternetten taýyp alýǵa bolady. Alaıda qazaq tilindegi sapaly kontentter az. Kóbi el suranysyna tolyq jaýap bere almaıdy.

«Jaqsydan úıren, jamannan jıren» degendi jıi aıtamyz. Máselen, japondyqtardyń óz ultyna, óz tili men diline, dinine degen qurmetinen kóp nárseni úlgi etýge bolady. Bul elde alǵash mektep tabaldyryǵyn attaǵan óskindi óz tilinde oqytady, dińgegin óz tilinde qataıtyp, tól rýhanııatyna baǵyttap, baǵdarlap alady. Tili arqyly dili men mádenıetin, dástúrin dáriptep oqytady. Al ozyq oıly urpaqqa óz tilinde berilgen bilim men tárbıe elshildik, adaldyq, ádilettilik, Otanyn, ultyn, jerin, tilin súıetin qasıetti ońaı sińirte alady. Biz úshin qazir osyndaı patrıottyq sezimdi oıatatyn kontentterdi kóbeıtý paryz.

Óskeleń urpaqqa Abaı, Ybyraı, Shákárim, Alash qaıratkerleri, odan bergi halyqqa qyzmet etken Qanysh pen Álkeı bastaǵan ult zııalylaryn nasıhattaý jolynda alǵa qadam basýymyz kerek. Byltyr kópshilikke kórsetilgen «Ult ustazy. Ahmet Baıtursynuly», «Mirjaqyp. Oıan, qazaq!» fılmderi el jastarynyń boıynda otanshyldyq rýhty serpiltti. Orystildi qazaqtardyń ózi fılmnen alǵan áserin aıtyp, jylap shyǵyp jatqanyn kórdik. «Ultqa qyzmet etý – bilimnen emes, minezden» dep Alash ardaqtysy Álıhan Bókeıhan aıtyp ketkendeı, jahandyq dáýirdiń jat aǵymyna jutylyp, bógde rýhanııattan sýsyndap ketpes úshin eldik minezdi qalyptastyryp, memleketke jaýapty bolýǵa kóńil bólý kerek.

QMDB da óz tarapynan áýlıe abyzdar men Alash arystaryn, ultymyzdyń ult bolyp qalyptasýyna kóp eńbek sińirgen iri tulǵalaryn nasıhattaýǵa kóńil bólip keledi. Bul memlekettik deńgeıde keń ári júıeli júrgizilse, ulttyq ıdeologııa tezirek jemisin berer edi. Zaman aǵymyna qaraı saıasat pen Ekonomıkany alǵa jyljytý bar, al ulttyq salt-sanany kenjeletýge bolmaıdy. Bul eldiń erteńi úshin qajet. Dástúrin berik saqtap, óz dińgeginen ajyramaǵan ulttyń senimi aıqyn, armany asqaq bolary zańdylyq.

Dıhan QAMZABEKULY:

– Biz qaı salada qyzmet etsek te, bárimiz elge jaýapty ekenimizdi sezinemiz. Ony sizder atqaryp jatqan eńbekterińizben, búgingi jıynda ortaǵa salǵan oılaryńyzben dáleldep jatyrsyzdar. Dóńgelek ústel basynda aıtylǵan árbir salıqaly pikir gazetimizdiń 80 myń, saıtymyzdyń kúndelikti 40 myń oqyrmanyna jetip, solar arqyly qalyń qaýymǵa taraıdy dep úmittenemiz. Prezıdentimizdiń suhbatyna oraı biz birneshe taqyryptyq dóńgelek ústel ótkizýdi josparladyq. Sonyń alǵashqysy búgin, mine, ózderińizdiń qatysýlaryńyzben sátti ótti degen oıdamyz. Osy úshin barshańyzǵa alǵys aıtamyz.

Dóńgelek ústeldi júrgizgender –  Eskendir ZULQARNAI, Jadyra MÚSILIM, «Egemen Qazaqstan»