Ǵaıbat degenimiz ne jáne onyń zardaptary qandaı?

09 maýsym 2021 4687 0
Оqý rejımi

Ǵaıbat degenimiz ne jáne onyń zardaptary qandaı?


Ответ

Ǵaıbat degenimiz «adamnyń syrtynan sóz aıtý» degendi bildiredi. Quran Kárimde musylmandardyń bir-biriniń syrttarynan ǵaıbat sóz aıtyp, bir-birlerin mazaq qylýǵa qatań tyıym salynǵan. Ǵaıbat, ósek aıtý ólgen baýyrynyń etin jegendeı úlken kúná bolyp sanalady. Alla Taǵala bylaı deıdi:

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْراً مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ * يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ)

«Eı, ıman keltirgender! Bir adamdar basqa bir adamdardy kelemejdemesin! Bálkim, olar ózderinen artyq shyǵar. Áıelder de basqa áıelderdi kelemejdemesin! Bálkim, olar ózderinen artyq shyǵar. Bir-birlerińdi renjitpeńder hám bir-birlerińe laqap taqpańdar. Imannan keıin pasyq esim qandaı jaman?! Al kimde-kim táýbe etpese, olar zalymdar. Ýa, ıman keltirgender! Túrli dolbarly oılardan saqtanyńdar! Shyndyǵynda oılardyń keıbiri kúná. Bir-birlderińdi ańdyspańdar, bir-birlerińniń syrttaryńnan ǵaıbat sóz aıtpańdar! Álde senderdiń bireýlerińe ólgen baýyrynyń etin jeý unaı ma? Sender ony unatpaısyńdar. Alladan qorqyńdar! Shyndyǵynda Alla táýbeni qabyl alýshy hám óte meıirimdi» (Hýjýrat, 11, 12);

 ﴿وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ﴾ 

«Árbir jamandaýshy men jábirleýshige qandaı ókinish!» (Hýmázá, 1).

Adamnyń syrtynan, ol joq kezde jaman sóz aıtý óte úlken kúnálardyń qataryna jatady. Ony aıtqan adam aqyretke azapqa tartylady.

عَنْ ِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «وَمَنْ قَالَ فِي مُؤْمِنٍ مَا لَيْسَ فِيهِ، أَسْكَنَهُ اللَّهُ رَدْغَةَ الْخَبَالِ فِي النَّارِ». رَواهُ أَبُو دَاودَ وَالحاكِمُ.

Ánes ıbn Málikten (r.a.) jetken rıýaıatta Paıǵambar (s.a.s.) bylaı degen: «Mıǵrajǵa shyǵarylǵanymda qoldarynda mys tyrnaqtary bar, olarymen betteri men keýdelerin tyrnap jatqan adamdardyń qasynan óttim. Sonda men: «Ýa, Jebireıil! Mynalar kimder?» – dep suradym. Ol: «Bular adamdardyń ar-namystaryna tıip, olardyń etin jegender», – dedi». Ahmet pen  Ábý Dáýit rıýaıat etken.

عَنْ ِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «وَمَنْ قَالَ فِي مُؤْمِنٍ مَا لَيْسَ فِيهِ، أَسْكَنَهُ اللَّهُ رَدْغَةَ الْخَبَالِ فِي النَّار رَواهُ أَبُو دَاودَ وَالحاكِمُ.

Abdýlla ıbn Amr (r.a.) bylaı deıdi: «Men Alla elshisiniń (s.a.s.): «Kimde-kim bir múmin týraly onda joq nárse aıtsa (ıaǵnı, jala japsa) Alla ony tozaqtaǵy radǵat ál-habalǵa ornalastyrady» degenin estidim». Basqa rıýaıatta aıtylǵandaı radǵat ál-habal – tozaqtyqtardyń denelerinen shyqqan suıyqtyq, tozaqtyń eń las jeri. Ábý Dáýit jáne ál-Hakım rıýaıat etken.

 عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ نَمَّامٌ».  رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ، وَمُسْلِمٌ.

Hýzáıfadan (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı degen: «Jánnatqa ósekshi kirmeıdi». Buharı men Múslim rıýaıat etken. Paıǵambar (s.a.s.) óziniń úmbetine bir-birleriniń syrttarynan jamandap, jábir kórsetýge qatań tyıym salyp, odan saqtandyrǵan.

 عَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَاْ قَالَ: رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «يَا مَعْشَرَ مَنْ أَسْلَمَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يُفْضِ الْإِيمَانُ إِلَى قَلْبِهِ لَا تُؤْذُوا الْمُسْلِمِينَ وَلَا تُعَيِّرُوهُمْ وَلَا تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِمْ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَوْرَةَ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ وَمَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ يَفْضَحْهُ وَلَوْ فِي جَوْفِ رَحْلِهِ». رَواهُ التِّرْمِذِيُّ وابنُ حِبَّان.

Ibn Omar (r.a.) bylaı deıdi: «Allanyń elshisi (s.a.s.): «Ýa, tilimen ıman keltirip, ımany júregine jetpegender, musylmandardy jábirlemeńder, balaǵattamańdar, olardyń kemshilikterin izdemeńder! Shyndyǵynda Alla musylman baýyrynyń kemshiligin ańdyǵannyń óziniń kemshiligin ańdıdy. Al Alla kimniń kemshiligin ańdysa, ol úıiniń ortasynda jasyrynyp otyrsa da masqarasyn shyǵarady», – dedi». Termezı, Ibn Hıbban rıýaıat etken.

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: »أَتَدْرُونَ مَا الْغِيبَةُ؟ قَالُوا: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: ذِكْرُك أَخَاك بِمَا يَكْرَهُ، قِيلَ: أَفَرَأَيْت إنْ كَانَ فِي أَخِي مَا أَقُولُ؟ قَالَ: إنْ كَانَ فِيهِ مَا تَقُولُ فَقَدْ اغْتَبْتَهُ، وَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ مَا تَقُولُ فَقَدْ بَهَتَّهُ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُد وَالتِّرْمِذِيُّ وَالنَّسَائِيُّ وَغَيْرُهُمْ.

Birde Allanyń elshisi (s.a.s.) sahabalarynan: «Ǵaıbattyń ne ekendigin bilesińder me?» – dep suraıdy. Sahabalar: «Alla men Onyń elshisi biler», – desedi. Sonda Allanyń elshisi (s.a.s.): «Ol – baýyryń týraly syrtynan ol unatpaıtyn túrde eske alyp aıtýyń», – deıdi. Bir sahaba: «Al sondaı sıpat onyń boıynda bolsa she?» – dep suraıdy. Paıǵambar (s.a.s.): «Eger ol sen aıtqandaı bolsa, ony ǵaıbattaǵan bolasyń, al eger olaı bolmasa, jala japqan bolasyń», – dep jaýap beredi. Bul hadısti Múslim, Ábý Dáýit, Termezı, Násáı jáne t.b. rıýaıat etken.

 عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: «أَنَّهُ ذَكَرَ النَّبيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ قَعَدَ عَلَى بَعِيرِهِ، وَأَمْسَكَ إِنْسَانٌ بِخِطَامِهِ أَوْ بِزِمَامِهِ، قَالَ: أَيُّ يَوْمٍ هَذَا ؟ فَسَكَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيه بِغَيْرِ اسْمِهِ، قَالَ: أَلَيْسَ يَوْمُ النَّحْرِ؟ قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: فَأَيُّ شَهْرٍ هَذَا ؟ فَسَكَتْنَا حَتَّى ظَنَنَّا أنَّهُ سَيُسَمِّيه بِغَيْرِ اسْمِهِ، فَقَالَ: أَلَيْسَ بِذِي الْحِجَّةِ؟ قُلْنَا: بَلَى، قَالَ: فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ بَيْنَكُمْ حَرَامٌ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا، فِي شَهْرِكُمْ هَذَا، فِي بَلَدِكُمْ هَذَا، لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ فَإِنَّ الشَّاهِدَ عَسَى أَنْ يُبَلِّغَ مَنْ هُوَ أَوْعَى لَهُ مِنْهُ ».  رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ، وَمُسْلِمٌ.

Abdýrrahman ıbn Ábý Bákra óziniń ákesinen (r.a.) mynadaı hadıs jetkizdi: «Paıǵambar (s.a.s.) sońǵy qajylyǵynda qashyrynyń ústinde otyrdy. Bir kisi onyń tizginen ne noqtasynan ustap turdy. Paıǵambar (s.a.s.): «Bul qaı kún?» – dedi. Biz (sahabalar) ony basqa atymen aıtatyn shyǵar dep úndemedik. Sosyn: «Qurbandyq kúni emes pe?» – dep surady. Biz: «Álbette», – destik. Sosyn: «Bul qaı aı?» – dep surady. Biz ony basqa atpen aıtatyn shyǵar dep taǵy da úndemedik. Sosyn: «Zýl-hıjja aıy emes pe?» – dep surady. Biz: «Álbette», – destik. Sonda ol: «Shyndyǵynda senderdiń qandaryń, maldaryń, ar-uıattaryń óz aralaryńda osy aılaryńdaǵy, osy qalalaryńdaǵy osy kúnderińniń qasıettiligindeı qasıetti (haram). Kýáger kelmegenge osyny aıtsyn! Bálkim, kýáger ózinen góri zerekti bireýge jetkizer», – dedi». Buharı men Múslim rıýaıat etken.

 عَنِ الزُّبَيْرِ بْنِ الْعَوَّامِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «دَبَّ إِلَيْكُمْ دَاءُ الأُمَمِ قَبْلِكُمْ الحَسَدُ وَالبَغْضَاءُ، وَالبَغْضَاءُ هِيَ الْحَالِقَةُ، لا أَقُولُ: تَحْلِقُ الشِّعْرَ، وَلَكِنْ تَحْلِقُ الدِّينَ، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لا تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنْوا وَلا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا أَفَلا أُنَبِّئُكُمْ بِمَا يَثْبُتُ ذَاكُمْ لَكُمْ أَفْشُوا السَّلامَ بَيْنَكُمْ«. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وأحمد.

Zýbáır ıbn ál-Aýýamnan (r.a.) jetken rıýaıatta Paıǵambar (s.a.s.) bylaı degen: «Senderge ózderińnen burynǵy qaýymdardyń dertteri keldi. Olar: qyzǵanysh pen óshpendilik. Óshpendilik, ol – qyrqýshy. Ol shashty qyrqady demeımin, alaıda dindi qyrqady. Janym qolynda bolǵanmen ant eteıin, jánnatqa qashan ıman keltirgenderińshe kirmeısińder, al qashan bir-birlerińdi jaqsy kórmeılerińshe tolyq ıman keltirmeısińder. Senderge sony nyǵaıtatyn nárseni aıtaıyn ba? Óz aralaryńda sálemdi taratyńdar (ıaǵnı, bir-birlerińe sálem berińder)». Termezı jáne Ahmet rıýaıat etken.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لا يَظْلِمُهُ، وَلا يَخْذُلُهُ، وَلا يَحْقِرُهُ، بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنْ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ،كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ دَمُهُ وَمَالُهُ وَعِرْضُهُ». رَواهُ مُسلِمٌ.

Ábý Hýraıra (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı deıdi: «Musylman musylmannyń baýyry – oǵan zulymdyq qylmaıdy, ony qoldaýsyz qaldyrmaıdy, ony jek kórmeıdi, bir adamnyń jamandyǵyna musylman baýyryn jek kórýiniń ózi jetip jatyr. Árbir musylmanǵa basqa musylmannyń qany, maly, ar-ojdany haram». Múslim rıýaıat etken.

 عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عن رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَال: «الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ النَّاسَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ وِالْمُؤْمِنُ مَنْ أَمَّنَهُ النَّاسُ عَلَى دِمَائِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ». رواه النسائي.

Ábý Hýraıradan (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı degen: «Musylman – onyń tili men qolynan basqa musylmandar aman-saý bolǵan (ıaǵnı, qııanat shekpegen) adam, al múmin – basqa adamdardyń qandary (ıaǵnı, jandary) men maldaryn senip tapsyratyn adamy». Násáı rıýaıat etken. «Basqa pále tilden» degendeı, rasynda da tilmen kóptegen kúnálar jasalady. Olarǵa ótirik aıtý, ǵaıbat, ósek aıtý, ádepsiz sóz sóıleý, kúpirlik sózder sóıleý sııaqty kúnálar jatady. Sondyqtan da Paıǵambarymyz (s.a.s.) úmbetine, eger olar tili men jynys múshesiniń adaldyǵyna kepildik berse, olardyń jumaqqa kiretindigine kepildik beretindigin aıtqan.

 عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: «مَنْ يَضْمَنْ لِي مَا بَيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَا بَيْنَ رِجْلَيْهِ أَضْمَنْ لَهُ الْجَنَّةَ». رَواهُ البُخاريُّ.

Sáhl ıbn Saǵydtan (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı degen: «Kimde-kim eki saqalynyń (ıaǵnı, murty men saqalynyń) arasyndaǵy (ıaǵnı, aýzy men tili) men eki aıaǵynyń arasyndaǵysyna kepildik berse, men oǵan jánnatty kepil etemin». Buharı rıýaıat etken.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال النَّبيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلا يُؤْذِ جَارَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَسْكُتْ». أخرجه البخاري.

Ábý Hýraıradan (r.a.) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı degen: «Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, kórshisine zarar bermesin. Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, qonaǵyn jaqsy kútsin. Kimde-kim Allaǵa jáne aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, jaqsy sóz sóılesin nemese úndemesin». Buharı rıýaıat etken.

 أَخْبَرَنَا ابْنُ لَهِيعة قَالَ حَدَّثَنِي خَالِدُ بْنُ أَبِي عِمْرَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمْسَكَ لِسَانَهُ طَوِيلاً ثُمَّ أَرْسَلَهُ ثُمَّ قَالَ: »أَتَخَوَّفُ عَلَيْكُمْ هَذَا رَحِمَ اللَّهُ عَبْدًا قَالَ خَيْرًا وَغَنِمَ أَوْ سَكَتْ عَنْ سُوءٍ فَسَلِمَ.

« Halıd ıbn Ábý Imrannan (r.a.) jetken rıýaıatta Paıǵambar (s.a.s.) tilin biraz ustap otyryp, sosyn jiberip: «Men sender úshin osydan qaýip qylamyn. Qaıyrly nárse ǵana sóılep, olja (saýap) taýyp, jamandyqtan (ósek, ǵaıbat) úndemeı, aman-saý qalǵan pendege Alla rahym qylsyn», – degen. Máseleniń anyq-qanyǵyna kóz jetkizbeı turyp, adamnyń syrtynan dolbarlap áńgime aıtý opyq jegizetin jaman qasıet. Allanyń elshisi (s.a.s.) boljammen áńgime aıtýǵa tyıym salǵan.

 عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ النَّبيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِيَّاكُمْ وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْحَدِيثِ«. رواهُ الْبُخَارِيُّ.

Ábý Hýraıradan (r.a.) Paıǵambar (s.a.s.): «Oılardan (kúmándi oılardan) saq bolyńdar! Rasynda oı (ıaǵnı, oımen dolbarlap aıtý)– áńgimeniń eń jalǵany», – degen. Buharı rıýaıat etken. Rabbymyz bizdi ras sóz sóılep, ósek-ǵaıbattan aýzyna almaıtyn shynaıy múminderden qylsyn! Óli adamnyń etin jeýmen teń bolatyn úlken kúnádan – ǵaıbattan saqtasyn!

fatua.kz

Pіkіrler Kіrý