QAÝESET TARATÝDYŃ ÚKIMI QANDAI?

Suraq: Adamdar arasynda qaýeset taratýdyń dinimizdegi úkimi qandaı?

Ответ

Qaýeset – halyq arasynda dáıeksiz aqparatty, negizsiz oılardy, anyq-qanyǵyna jetpegen habarlardy qoǵam arasynda taratý. Sharıǵatymyzda qaýeset taratýǵa tyıym salynady. Óıtkeni qaýeset taratý adamdar arasynda túsinbeýshilikke, qoǵamda turaqsyzdyq pen alaýyzdyq týǵyzyp, búlikke alyp barady.

Alla Taǵala Quranda:

وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ

«Búlik shyǵarý – kisi óltirýden de aýyr is»[1], – dese, kelesi aıatta:

وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الأمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الأمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلا قَلِيلا

«Olarǵa el qaýipsizdigine qatysty ıakı úreıli habar jetse, onyń anyq-qanyǵyna jetpesten (eldi dúrliktirip, shyrqyn buzý pıǵylymen) jarııaǵa jaıyp salady. Eger olar ony aldymen Alla Elshisine nemese aralaryndaǵy bılik tizginin ustaǵan basshylarǵa málimdese, solardyń arasyndaǵy istiń mán-jaıyn zerdelep, paıymdaı alatyndar habardyń neni meńzeıtinin birden ańǵarar edi. Eger Alanyń senderge sheksiz sharapaty men meıirimi bolmaǵanda, basym kópshiligiń shaıtanǵa erip keter edińder»[2] – dep aıtylǵan.

Sonymen qatar taǵy bir aıatta:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ

«Ýa, ıman keltirgender! Eger senderge áldebir kúnáhar adam qandaı da bir habar jetkizse, onyń anyq-qanyǵyn anyqtap, bilip alyńdar. Áıtpese, bilmestikpen áldebir qaýymnyń obalyna qalyp, artynan istegen isterińe ókinip júresińder»[3] – delingen.

Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) buǵan qatysty bylaı degen: كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ

«Árbir estigenin aıtý kisige kúná retinde jetkilikti»[4].

Imam án-Náýaýı (Alla ony raqymyna alsyn): «Kisi shyndyq pen jalǵandy estıdi. Eger anyǵyn bilmeı turyp, estigeniniń barlyǵyn aıta berse, ol ótirik aıtqan bolady. Ony ádeıi aıtpaǵanymen ózin aqtaı almaıdy»[5], – degen.

Qaýeset taratý el tynyshtyǵyn buzyp, qoǵam ishinde iritki týdyrady. Aldyn almasa, saldary eldiń yntymaq-birligine syzat túsirip, qoǵamǵa zalalyn tıgizedi. Sondyqtan qaýeset taratý – kúná.     

Úkim:

1. Qaýeset taratý – kúná.

2. Kez kelgen habardy anyq-qanyǵyna jetpeı turyp taratýǵa tyıym salynady.    

QMDB Sharıǵat jáne pátýa bólimi

[1] «Baqara» súresi, 191-aıat.

[2] «Nısa» súresi, 83-aıat.

[3] «Hujurat» súresi, 6-aıat.

[4] Súnán Ábý Dáýid, №4992.

[5] Ál-Mınhaj sharh sahıh Múslım, 1/75.