АБАЙДЫҢ БІР ШУМАҚ ӨЛЕҢІ – ӨЛІМ ТУРАЛЫ ЕМЕС, ӨМІРДІ ТҮСІНУ ТУРАЛЫ
Абайдың “Жас қартаймақ…” деп басталатын шумағын көбіміз өмірдің өткіншілігі жайлы өлең ретінде оқимыз.
Бірақ бұл жерде әлдеқайда терең, тіпті дін ілімін жетік білген адамның көзқарасы бар.
“Жас қартаймақ, жоқ тумақ, туған өлмек”
Абай адам болмысының өзгермелі табиғатын айтады — бұл жай философия емес.
Бұл — жаратылыстың Құдай белгілеген заңдылығы: адам өзгеретін, уақытқа бағынышты.
Абай медресе бітіріп, Ислам ғылымдарын терең білгендіктен, осы жолдардың астарында өмірдің алдын ала белгіленген өлшемі тұрғанын сездіреді.
“Тағдыр жоқ өткен өмір қайта келмек”
Өткен шақтың қайтпайтынын айту — бір жағынан өмірлік тәжірибе,
екінші жағынан тағдырға сену мәдениеті.
Адам қолынан келмейтін нәрсеге өкінбеу, уақыттың Алла қойған мөлшермен ағатынын түсіну — терең ақида тәрбиесі.
“Басқан із, көрген қызық артта қалмақ”
Дүниенің қызығы мен қуанышы — бәрі уақытша.
Адамның артында қалатыны — оның амалы, мінезі, ізі.
Бұл ой исламдағы “адам қабірге үш нәрсемен барады: амал, отбасы, мал; екеуі қайтады, біреуі қалады — амал” деген түсінікпен үндес.
Абай оны діни мәтін түрінде емес, поэзия арқылы нәзік жеткізеді.
Ал ең күрделі жол:
“Бір Құдайдан басқаның бәрі өзгермек”
Бұл — нағыз ақида ғылымының жүрегіндегі қағида.
Жаратылғанның бәрі — өзгермелі.
Мәңгі, тұрақты, өзгермейтін тек Алла.
Абайдың бұл сөзді айтуы — оның діни білімінің ғұдамалық деңгейде болғанын көрсетеді.
Құдайдың “өзгермейтін, бастауы мен соңы жоқ Мәңгі Болмыс” екенін білу — кездейсоқ түсінік емес.
Бұл — кәдімгі теологиялық білімнің поэтикалық көрінісі.
Пы-сы: Абай — өлең жазған ақын ғана емес, хикмет таратқан ойшыл
Бұл шумақ — өмірдің өткіншілігі туралы ғана емес.
Бұл — адам мен Жаратушының арасындағы айырмашылықты сездірген,
дүниенің уақытша екенін еске салған,
құдіреттің өзгермейтіндігін меңзеген
терең ілімнің өлеңге айналған түрі.
Абай сөзінің құны сонда — ол уағыз жазған жоқ,
бірақ ақиқатты поэзия арқылы адамның жүрегіне жеткізе білді.
Abdulakhad SMANOV
