НАДАНДЫҚ ТУРАЛЫ

Адам баласы табиғатынан ақыл-есі бар болып жаратылғандықтан көптеген жақсы қасиеттердің иесі екендігін бәріміз білеміз.

Алайда, адамдардың кейбіреулерінде барлық жақсы қасиеттерді жоққа шығаратын өте жаман қасиеттер де табылады.

Солардың ішіндегі ең сорақы қасиеттің бірі - надандық.

Ол - адамның жеке басының білімсіздігін,парасатыздығын, қараңғылын,мәдениетсіздігін, ой--өрісінің өте төмендігін білдіреді.

Надандық тек білімсіздікпен ғана анықталмайды, өйткені. ол жоғары білімді адамдар арасында да орын алады.

Надандықтың тағы бір көрінісі--мәңгүрттік. Надан адамда басқаларға деген ізгілік, жылы жүрек деген жоқ. Онда туған жерге, тарихқа, мәдениетке, тілге деген құрмет болмайды. Надан адам халықтың салт--дәстүрін, әдет--ғұрпын, өзінің ата--тегін, сөздің нарқы мен парқын білмейді, білгісі де келмейді, өз пайдасынан басқаны ойламайды.

Исламның әйгілі ғалымы, мистик Сейед бен Тавус: "Ақылды адамға жақын бол, надандарға ұқсамау үшін олардан қашық бол"--деген екен.

Надандық туралы, одан аулақ болу туралы Абайдың қара сөздерінде айтылып, Ыбырай Алтынсариннің әңгімелерінде де жазылған.

"Надандық бәріміздің ортақ жауымыз болады. Ғылым гауһар-- бағасы жоқ, надандық деген кесел оның дауасы жоқ." - деген сөз бар.

Оның дәлелі мынадай:

Күндердің бірінде хазіреті Иса серіктерінің бір тобымен сөйлесіп отырған кезде, серіктерінің бірі оған: "Уа, пайғамбар! Сіз Алланың қалауымен өлгендерді тірілтіп, науқастарды емдеп, соқырлардың көзін аштыңыз. Және, сіз, ем қонбайтын алапес сынды жұқпалы ауруға шалдыққан науқастарды емдедіңіз. Сондай--ақ, сал ауруына шырмалған адамдарды да емдеп, олар төсек тартып жатқан жерлерінен тұратын болды. Енді сіз емдей алмайтын ауру бар ма?"-- деп сұрапты.

Сонда хазіреті Иса: "Иә мен надан адамдарды емдей алмадым" -- деп жауап беріпті.

Әлгі адам қайтадан: "Надандық та аурудың бір түрі ме? Егер ауру болса, оның белгілері қандай?"-- деп сұрайды.

Хазіреті Иса оған: "Надан адам өзіне--өзі риза. Ол өз көзқарасы мен істерін жоғары санап, еш уақытта өзінің қатесін мойындамайды"-- депті.

Ал,енді надандық жайлы ұлы адамдардың айтқандарына назар аударайық,достар:

 

"Надандық дегеніміз--тозақ одан шығар жол жоқ.

Тозаққа жетектеп кіргізетін-- тек қана надандық".

Рашид--әд--дин

"Надандық - деген ауруды ешкім емдей алмайды. Надан көзі болса да соқыр, тірі жүрсе де өлік.

Надан адам---мәуесіз ағаш".

Жүсіп. Баласағұни

"Өзгенің пікірін иемденіп кету--надандық Һәм ниеті арам адамға лайық.

Тек бір ғана жақсылық бар ол--білім,

Тек бір жамандық бар ол--надандық".

Сократ

"Адамның бойында бір ғана күш бар сойқан. Ол--надандық".

В. Гюго

"Надандық--айсыз, жұлдызсыз--түн".

Цицерон

"Наданға үгіт айтудың керегі жоқ, ол бәрібір ұқпайды".

А. Йугенеки

"Надандар білімді адамды көре алмайды".

С. Сарайи

"Кімде--кім бір нәрсенің пайдалы немесе зиян екенін білмесе, онда өзінің надандығын көрсеткені".

Ибн Нужаим

"Пасықтық--наданнан шығады".

А. Науаи

"Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар: Олар надандық, еріншектік және зұлымдық".

Абай

"Надандық, паңдық, тәкаппарлық, асқақтық не айтқызбайды".

Ғабит Мүсірепов

Надандықтың белгісі - адамның өзін--өзі мақтауы.

Би-шешендер сөзі

 

Желіден алынды