QURAN – JÚREKTI BILEÝShI
Anas ıbn Málık (r.a.):
«Keıbir adamdar Quran oqıdy. Olarǵa oqyǵan Qurandary laǵynet aıtady», – deıdi. Rasynda, eger adam Qurannyń maǵynasyn buzý maqsatynda ádeıi qate oqysa Quran oǵan qaıǵy-qasiret alyp keledi. Al endi kerisinshe, Qurandy kórkem daýyspen, Quran oqý erejelerine sáıkes maqammen oqıtyn bolsa, onda Quran adamǵa qut-bereke shaqyrady. Quran oqýshy da, ony estýshi de baqytqa bólenedi.
Bir kúni keshke Allanyń elshisi (s.ǵ.s.) Abdýlla ıbn Masǵýdtyń (r.a.) Quran oqyǵanyn tyńdap, uzaq ýaqyt turyp qalady. Keıin Allanyń elshisi (s.a.s.) qasyndaǵy Omar men Ábý Bákirge (Alla ol ekeýine razy bolsyn):
–Kim Qurandy túsken qalpyndaı oqyǵysy kelse, Abdýlla ıbn Masǵýdt uqsap oqysyn – dep aıtady. Ibn Masǵýd (r.a.) mynadaı rıýaıat keltiredi.
«Paıǵambar (s.ǵ.s.):
–Maǵan Quran oqyp bershi – dedi.
Men:
–Ýa, Allanyń elshisi (s.ǵ.s.)! Sizge túsken Qurandy, sizge oqyp bereıim be? – dep aıttym.
Ol (s.ǵ.s.):
–Ras, men Qurandy basqadan tyńdaǵandy jaqsy kóremin – dedi. Men Nısa súresin oqydym. Bul súreniń: «(Muhammed (s.ǵ.s.) ár úmbetke bir aıǵaq keltirip, seni de olarǵa kýá etip keltirsek qandaı bolar edi?» – degen aıatyn oqyǵannan keıin, paıǵambar (s.ǵ.s.):
–Jetkilikti – dedi. Oǵan burylyp qarasam, onyń kózderi jasqa tolyp tur eken».
Quran Kárimniń adam júregine tolyq yqpal etetini týraly Omar ıbn Hattab (r.a.) jaıynda mynadaı oqıǵa bar. Bir kúni Omar ıbn Hattab (r.a.) túnde kele jatyp, Quran oqýshynyń daýysyn estıdi.
Álgi adam:
«Týr taýyna. Jazýly Kitapqa, Terige jazýlyǵa, Tolyqsyǵan úıge, Kóterilgen tóbege (aspanǵa) jáne ystyq teńizge sert! Sózsiz Rabbyńnyń azaby bolady. Ony toıtarýshy joq» (Týr: 1-8) – degen aıatqa jetken ýaqytta Omar esinen aıyrylyp, atynyń ústinen qulap túsedi. Jolmen ketip baratqan bir sahaba qulap jatqan Omardy kórip, kóterip úıine aparady. Omar (r.a.) osy naýqastyǵynan bir aı tósek tartyp jatyp qalady.
Al endi osyndaı taqýalardyń biri Hasan ál-Basrı sý iship, keıin jylaǵan eken. Qasyndaǵy joldastary munyń sebebin suraǵan ýaqytta, ol:
– Alla Taǵalanyń: «Tozaqtaǵylar, jánnattaǵylarǵa: Bizge sýlaryńnan nemese Allanyń senderge bergen nesibesinen tógip jiberińder dep daýystaıdy» – degen aıaty esime túsip ketkeni (Aǵraf: 50) – dep jaýap beredi. Belgili sahabalardyń biri Ábý Saǵıd ál-Hýdrıı (Alla oǵan razy bolsyn) paıǵambarǵa (s.ǵ.s.) kelip:
–Ýa, Allanyń elshisi (s.ǵ.s.)! Túsimde men «Sod» súresin oqyp otyr ekenmin. Qasymda qalam, sııa saýyt jáne tal bar eken deımin. Men súredegi sájde aıatyna jetip, ony oqyǵanymda álgi qalam, sııa saýyt jáne aǵashtyń barlyǵy da sájde jasady – deıdi.
Allanyń elshisi (s.ǵ.s.):
–Aǵash, qalam jáne sııa saýyt sájde jasaǵan ýaqytta, tek sen sájde qylmadyń ba eı, Ábý Saǵıd!? – dep aıtady. Árıne, munda Allanyń elshisi (s.ǵ.s.) ázilmen aıtyp otyrǵany belgili. Basqa zattyń barlyńy sájde qylǵanda sen qarap otyra berdiń be? Degendeı Ábý Saǵıdke ázilmen sóılep otyr. Denemen Qurandy jıi oqyp turýdy ádetke aınaldyrý jaqsy amalǵa jatady.
Saǵd ıbn Ábý Ýaqqas (Alla oǵan razy bolsyn):
«Kim Qurandy kúndiz támamdasa, oǵan perishteler kesh batqansha salaýat aıtady. Kim Qurandy keshke támamdasa, oǵan perishteler tań atqansha salaýat aıtady», – degen.
Joǵarydaǵy áńgimelerde aıtylǵan Qurandaǵy rýhanı qundylyqtar musylman ilimi men qazaq dúnıetanymy úshin qundy ári mańyzdy. Qurandy jıi oqyp turýdy ádetke aınaldyrý, ony oqyǵan ýaqytta múmkindiginshe aıat maǵynalaryna kóńil bólý sııaqty t.b. áreketter jaqsy amaldardyń qataryna jatady. Quran adamdy ózgeniń erkindigi men quqyǵyn qurmetteýge, qoǵam azamattaryn tózimdilikke, kelisim men beıbitshilikke shaqyrady. Qurandy jaqsy tanyǵan, bul dúnıede Quran arqyly rýhanı-adamgershilik qasıetterdi boıyna sińirgen jáne aqyrette Allanyń meıirimine ıe bolýǵa umtylǵan adam – eki dúnıeniń de kiltin ustaǵan kisi sanalmaq. Alla Taǵala sizder men bizderdi osyndaı pendelerdiń qatarynan qylǵaı!
Jalǵas SADÝAHASULY,
fılosof.ǵ.k., dintanýshy
