TULA BOILARYŃ TUNYP TURǴAN NYǴMET, OILAN DA ShÚKIR ET!
Shúkir – jaqsylyq jasaýshyǵa qaryzdar ekenińdi seziný, onyń aldynda bas ıip, alǵysyńdy bildirý. Shúkir etý – pendeniń Alla taǵala aldyndaǵy eń úlken mindeti. Alla taǵala óziniń nyǵmetterine, yrzyqnesibesine qanaǵat etýshi quldaryn jaqsy kóredi. Óıtkeni Jaratqannyń bergen yrzyǵyna shúkirlik etý ımannyń ajyramas bóligi bolyp tabylady. Sondaıaq, Alla taǵala Ózine kúpirlik qylmaı, shúkirlik etýdi buıyrǵan. Bul jóninde «Baqara» súresiniń 152-aıatynda: «Meni esterińe alyńdar, sonda Men de senderdi esime alamyn. Maǵan shúkirshilik etińder, kúpirlik etpeńder», – delingen.
Endeshe, Jaratqannyń bergen ómirine, densaýlyǵyna, materıaldyq jáne rýhanı baılyqtaryna alǵys bildirip, laıyqty túrde shúkirlik qylý qajet. «Alla eshteńe bilmeıtin kezderińde senderdi analaryńnyń qursaqtarynan shyǵaryp, senderge qulaq, kóz, júrek berdi. Bálkim, shúkir etersińder» («Nahyl» súresi, 78-aıat), – degen. Bul aıat arqyly ómirimizden bastap, dene múshemizdiń barlyǵy Allanyń nyǵmeti ekenin uǵamyz.
Jaratylysta shúkir osynshalyqty mańyzdy bola tura, ókinishtisi, adam balasynyń kóbisi bul qasıetten maqurym. «Sába» súresiniń 13-aıatynda bul shyndyq: «Quldarymnyń arasynda shúkir etýshiler óte az», – dep baıandalady. Ásilinde kimde-kim shúkir eter bolsa, Alla Taǵala onyń nesibesin keńeıtedi. Bul jaıynda Quran Kárimde: Sonda Rabbylaryń: «Eger shúkir etseńder, nyǵmetimdi eseleı túsemin. Al kórsoqyrlyq qylsańdar, rasynda azabym qatty» dep bildirgen edi» («Ibrahım» súresi, 7-aıat), – dep kórsetilgen. Álemge raqym retinde jiberilgen paıǵambarlar sultany áz Muhammed (s.ǵ.s.) kóptegen hadısterinde óz úmbetine nyǵmetke shúkir etýdiń syrlaryn túsindirgen. Alla elshisi (s.ǵ.s.) bir hadısinde bylaı deıdi: «Múminniń isi netken ǵajap! Shyndyǵynda onyń barlyq isi qaıyrly. Bul múminnen basqaǵa buıyrylmaǵan. Eger onyń basynda qýanysh bolsa, Allaǵa shúkir etedi – sonysyna saýap-syı alady. Eger oǵan bir jamandyq tónse, oǵan sabyr etedi – onysyna da saýap alady. Allanyń musylmanǵa jazǵan árbir taǵdyry qaıyrly» (Múslım rıýaıat etken).
Taǵy bir hadıste: «Altyn men kúmisti jınap, olardy Alla jolynda jumsamaǵandardy kúızeltýshi azappen súıinshile» («Táýbe» súresi, 34- aıat) degen aıat túskende paıǵambarmen (s.ǵ.s.) birge saparda júr edik. Aıat túsken soń sahabalardyń biri:
«Altyn men kúmis jaıynda tústi ǵoı. Endi qandaı maldy jıǵanymyz durys ekendigin bilgimiz keledi», – dedi.
Sonda Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Eń jaqsysy – zikir etýden talmaıtyn til, shúkir etýden talmaıtyn júrek, ımanyna tirek bolatyn múmin jubaı», – dep shúkirshil júrektiń mańyzdylyǵyn túsindiredi.
Paıǵambardyń (s.ǵ.s.) ózi Allanyń nyǵmetterine shúkir etýde úmbetine úlken úlgi. Ol túni boıy Rabbysyna qulshylyq qylyp, aıaqtary isingenshe namaz oqyǵan. Sonda oǵan jubaılarynyń biri:
«Ýa, Allanyń elshisi! Ózińizdi nege sonshalyqty qınaısyz? Sizdiń burynǵy da, keıingi de kúnálaryńyz keshirilgen joq pa?» – degende, adamzattyń ardaqtysy (s.ǵ.s.):
«Olaı bolsa, shúkir etýshi pende bolýym kerek emes pe?» – dep jaýap beredi».
Ómirdiń kez-kelgen sátterinde baqyttyń qadirin túsinip, shúkir etip júrý ımandylyqtyń kórinisi. Birde Paıǵambar (s.ǵ.s.) sahabalarynyń (r.a.) aldyna shyǵyp:
«Ýa, sahabalarym! Qalaı turdyńdar?» – dep surapty. Sonda sahabalar (r.a.): «Allaǵa múmin bolyp turdyq, ýa, Rasýlalla!», – dep jaýap beredi. Paıǵambar (s.a.s.): «Imandaryńnyń belgisi qandaı?» – dep suraǵanda sahabalar (r.a.):
«Bále-jalaǵa sabyr, jaǵdaıǵa shúkirlik, taǵdyr-qazaǵa razylyq bildiremiz», – deıdi. Sonda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
«Endeshe, Qaǵbanyń Iesimen ant eteıin, sender naǵyz múminsińder», – deıdi.
Sondaı-aq, Ábý Bákir Syddyqtyń (r.a.) myna bir sózine oı júgirteıik: «Segiz nárse segiz nárseniń áshekeıi.
Kedeıliktiń áshekeıi – tilemsektikten boıyn tartý,
nyǵmettiń áshekeıi – shúkirlik etý,
bále-qazanyń áshekeıi – oǵan sabyr etý,
bilimniń áshekeıi – salmaqtylyq,
shákirttiń áshekeıi – ózin tómen ustaýy,
Alladan qorqýdyń áshekeıi – kóp jylaý,
basqaǵa jaqsylyq jasaýdyń áshekeıi – mindetsinbeý,
namazdyń áshekeıi – qorqynyshpen oqý», – degen eken.
Musylman pende nyǵmetke qýanyp, belgili bir tabysqa jetkende, shúkirshilik etip, Allany madaqtap, ulyqtaýy kerek. Ol úshin «Álhamdýlılláh» dep shyn júrekten aıtýy tıis.
Paıǵambar (s.ǵ.s.) bir hadısinde bylaı degen eken: «Alla Taǵala kimge bes nárseni berse, ústeme retinde taǵy da bes nárse beredi:
1. Shúkirshilik berse, rızyǵyn arttyrady;
2. Duǵagóılik berse, duǵasyn qabyl etedi;
3. Istıǵfar tileýdi berse, keshirim jasaıdy;
4. Táýbeshilik berse, táýbesin qabyl alady;
5. Jomarttyq berse, sadaqasyn qabyl etedi».
Eger Allanyń saǵan bergen nyǵmetin esińe alatyn bolsań, shashyńnan bastap aıaǵyńnyń ushyna deıin tolǵan sansyz nyǵmet ekenin túsinesiń. Haq Taǵala: «Ol senderge kórinetin jáne kórinbeıtin nyǵmetterin syılady» dep osyǵan nazar aýdartady («Luqman» súresi, 20-aıat).
Sonymen qatar «Endeshe, Rabylaryńnyń qaı nyǵmetterin ótirik deısińder»?! («Rahman» súresi, 16-aıat),-deıdi.
Iá, aıaǵyńnan aıyrylsań jer betinde júrý ońaı bola ma?!
Eger aýrýdyń sebebinen uıqysyzdyqqa tap bolsań, uıqy lázzatyn seziný qalaı bolar eken!?
Qalaǵan taǵammen toltyra toıyp iship júrgen asqazanyń, as qoryta almaıtyn syrqatqa tap bolsa, jaǵdaıymyz qalaı bolmaq?!
Estıtin qulaq, kóretin kóz nyǵmetine oılanyp qara.
Ystyq-sýyqty sezetin, alapesten aman bolǵan terińe qara.
Kózińdi taýdaı altynǵa berer me ediń?!
Qulaǵyńdy kúmiske satar ma ediń?!
Tilińdi patsha saraıyna aıyrbastap, mylqaý bolýdy qalaısyń ba?!
Baǵaly marjan men jaqutqa qolyńdy aıyrbastap sholaq bolýdy qalaısyń ba?!
Rasynda sen mol nyǵmetke ıesiń, biraq onyń qadirin bilmeı jabyrqaýly kún keshesiń. Qolyńda baqyt kilti tursa da, qoldyń kiri aqshaǵa bola mazasyzdanasyń. Nyǵmet – qazynaǵa toly baılyq, soǵan aqyl júgirt jáne shúkirshilik et.
Jabbar ıemiz: «Tula boılaryń tunyp turǵan nyǵmet, kórmeısińder me?» («Áz-Zárııat» súresi, 20-aıat) degendeı óz boıyńa qarap oılan, otbasyńa, týysqandaryńa, amalyńa, densaýlyǵyńa, dostaryńa jáne aınalańa qarap pikir qyl. Ókinishke oraı, Quranda aıtylǵandaı:
«Olar Allanyń nyǵmetin moıyndaıdy da keıin qarsy keledi» («Nahyl» súresi, 83-aıat).
Shúkirshilikti ár túrli jolmen kórsetýge bolady. Qolynan kelmeıtinin bilip, Allanyń bergen sheksiz nyǵmetterinen uıalý, Oǵan az shúkirlik etetinin moıyndaý da shúkirlik. Haq Taǵalanyń jumsaqtyǵy men jasyrýshy ekenin bilý, bergen nyǵmetterine kishipeıildilikpen qarap, ony kórkem túrde paıdalaný, kishigirim nyǵmettiń ózin eń úlken nyǵmet dep qabyldaý, Jaratýshymyzdyń bergen nyǵmetterine shúkirlik qylý kerek ekenin úıretken adamǵa rahmet aıtý – osynyń bári de óz kezeginde shúkirshilik.
Allanyń elshisi (s.ǵ.s.): «Kimde-kim adamdarǵa shúkirlik etpese, Allaǵa da shúkirlik etpeıdi» degen (Tırmızı).
Ábý Bákir (r.a.): «Paıǵambarǵa (s.ǵ.s.) qýanyshty habar kelse nemese Alla Taǵala ony súıinshilese, dereý shúkirlik etý úshin sájdege jyǵylatyn», – degen.
Mundaı shúkir sájdesi esterińizde bolsyn, dáretpen de, dáretsiz de jasala beredi. Alla Taǵalanyń bergen kózge kórinetin syrtqy nyǵmetteri jáne kózge kórinbeıtin ishki nyǵmetteri bar:
1. Kózge kórinetin nyǵmetterge: Densaýlyq, mal-baılyq, jaqsy qyzmet-mansap jáne t.b.
2. Kózge kórinbeıtin nyǵmetterge: Týra jolda bolý, yntaly júrek, Allaǵa rızalyq bildirý, Allany jaqsy kórý, kórkem minez jáne t.b. jatady.
Adamdardyń kóbi eleı bermeıtin uly nyǵmetter de bar. Árıne, ony bilmegendikten adamdardyń kóbi oǵan shúkirshilik etpeıdi.
«Sýdyń da suraýy bar» demekshi, bir ımandy jan musylmandardyń basshysyna kirip, oǵan sý usynady da: «Ýa, musylmandardyń basshysy! Eger dúnıe jáne ondaǵy qyzyqty myna bir jutym sýdy ishý úshin pıda qylar ma edińiz?» degende ol basyn ızeıdi.
Sonda álgi:
«Endeshe, sýdy ishińiz, Alla berekesin bersin» – dep rızalyǵyn tanytypty.
Keıin sýdy iship bolǵan soń:
«Ýa, musylmandardyń basshysy! Eger dúnıe jáne ondaǵy qyzyqty myna bir jutym sýdy qaıta shyǵarý jolynda pıda qylar ma edińiz?» – degende, taǵy da bas ızeıdi.
Sonda jolaýshy: «Sol bir jutym sý búkil dúnıemen salystyrǵanda siz úshin qaıyrly, – dep musylmandar úshin dúnıeniń Allanyń bergen bir jutym sý nyǵmetiniń janynda qadiriniń qanshalyqty ekenin kórsetken.
Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) shúkirshilik etip, árdaıym qulshylyqty umytpaýǵa úıretetin bir duǵasy bar. Onda bylaı delinedi: «Iá, Alla! Bizdiń saǵan shúkirshilik etip, Seni árdaıym eske alyp, Saǵan kórkem túrde qulshylyq etýimizge járdemińdi ber!» (Ahmad, Ábý Naǵım)
