ABAI ATAMYZDYŃ ÓLEŃDERI
«Eger sáýleń bolmasa,
Meıliń tiril, meıliń ól.»
Jalpy maǵynasy:
Abaı bul jerde «sáýle» dep júrek pen aqyldaǵy rýhanı jaryqty, tanymdy, ımandy aıtyp otyr.
Adamda ol sáýle bolmasa – tirshiligi bos, ómiri mánsiz. Iaǵnı tiri adam da – óli rýhty bolady.
Adamnyń jany men júregin sáýlelendiretin ne?
• Aqyl men bilim;
• Aqıqatty taný;
• Allaǵa senim men jaqsylyqqa umtylys.
Bul jol adamdy ózine úńilýge, «men kimmin, ne úshin ómir súrip júrmin?» dep oılanýǵa ıtermeleıdi.
⸻
«Tanymassyń, kórmessiń,
Qaptaǵan soń kózdi shel.»
Jalpy maǵynasy:
Kózdi «shel» bassa, adam kórý qabiletinen aıyrylady. Bul – metaforalyq jolmen aıtylǵan rýhanı soqyrlyq.
Iaǵnı, eger adam:
• Nadan bolsa,
• Tákappar bolsa,
• Nápsige erse,
• Bilim men júrek tárbıesi bolmasa —
onda ol aqıqatty kórmeıdi, tanymaı qalady. Bul – rýhanı dertAbaı adamnyń kórý (tanyp bilý) qabileti tek kózde emes, júrekte, aqylda ekenin meńzeıdi.
⸻
«Imamsyzdyq namazda —
Qyzylbastyń salǵan jol.»
Jalpy maǵynasy:
Bul jolda Abaı din jolyndaǵy jetekshilikke, tártipke, jamaǵatqa baǵyný máselesin kóterip otyr.
Islamda ımam – tek namazdaǵy basshy ǵana emes, rýhanı jetekshi, bilim ıesi, qoǵamnyń aqsaqaly.
Abaıdyń aıtpaǵy:
• Imamsyz namaz oqysań – tártip buzylady,
• Ǵulamasyz din ustansań – adasý qaýpi bar.
«Qyzylbas» sózi tarıhı túrde shııttik aǵymdarǵa nusqaıdy. Abaı buny dástúrli joldan aýytqyǵan jol dep sıpattap otyr.
⸻
«Kóp shýyldaq ne tabar,
Bilemese bir kemel?»
Jalpy maǵynasy:
Bul jolda Abaı aqyldy adam men aıqaıshyl topty salystyrady.
• Kóp dańǵaza, kóp aıǵaı – biraq shyn bilim joq.
• «Kóp sóılegen – danyshpan emes».
• Bir kemel (tolyq aqyl, kemel parasat) bolsa ǵana – shý nátıjeli bolady.
Qoǵamda nemese din jolynda naqty ilimi joq adamdardyń kóp bolýy – qaýipti. Olar ózderin “týra joldamyz” dep kórsetýi múmkin, biraq nátıjesi – bóliný, búlik.
⸻
«Berekeli bolsa el —
Jaǵasy jaılaý ol bir kól.»
Jalpy maǵynasy:
Bereke – tynyshtyq, ádildik, yntymaq, meıirim. Mundaı el – kól jaǵasyndaǵy jaılaýdaǵy ómirdeı tynysh, baısaldy, beıbit bolady.
Abaı aıtpaq:
• Eldiń ishinde ıman, ádilet, tárbıe, ustazǵa qurmet bolsa – sol el gúldenedi.
• Qaı el rýhanı turǵydan myqty bolsa – Ekonomıkalyq, mádenı turǵydan da damıdy.
