QYZ BALANY TURMYSQA ShYǴARÝ JASY

Qazir dindi/ıslamdy, dinı mátindi (Quran-hadıs) býkvaldy túsinetinder, dindi óziniń qalaý-qumarlyǵy boıynsha túsinetinder, arabtyń nemese t.b. salt-dástúrin, tarıhı keıbir oqıǵalardy din retinde tyqpalaıtyndar, osylaısha dindi kirletýshiler kóbeıip barady. Bul – eshqashan jaqsy nátıjege aparmaıdy. Bul jerde bir máseleni aıtar bolsam, ol qyz balany turmysqa berý jasy. Keıbireýler qyz balany 9 jasta turmysqa berýge bolatynyn aıtyp júr, tek bizde emes taıaý shyǵystyq keıbir elderde de bul týraly aıtylady. Bul – durys emes, dúmshelik, nadandyq, qarańǵylyq, basqa eshteńe emes. Óıtkeni 9 jas degen áli kishkentaı sábı.
-Islam eshqashan bolmysqa, adamshylyqqa, adamı qundylyqtarǵa, mádenıetke, saý aqylǵa, bilim-ǵylymǵa qaıshy nárse aıtpaıdy.
-Islamda qyz balany turmysqa berý úshin myna sharttar bolý kerek:
a) Aqyl-oıy tolyqqan, jaqsy-jaman, paıda-zııandy ajyratatyn, ózin ózi basqaratyn jasqa kelý.
b). Bıologııalyq jetilgen bolý, ıaǵnı ana bolýǵa daıyn bolý. Bul bizde 15-16 jastan bastalady. Bul – eń tómengi mólsheri. Úılený osy jastan joǵary bolýy tıis. Buǵan qatysty Quranda aıattar bar (Nısa súresi, 6-aıat; Talaq súresi, 4-aıat).
- Islam dini qyzdyń óziniń qalaýy, tańdaýy jáne ruqsatynsyz/kelisiminsiz uzatýdy, bireýge kúshpen berýdi, qalyń malǵa satýdy da maquldamaıdy, odan tyıǵan Paıǵambardyń hadısteri bar.
-Eger memleket zańy úılený jasynyń tómengi shegin 18 retinde bekitken bolsa, sol zańǵa baǵyný kerek. Basqa anaý, mynaý, dinde bylaı degen sekildi artyq áńgime aıtyp qajet emes.
-Aqyly men aǵzasy áli jetilmegen, otbasy bolýǵa, otbasyn basqarýǵa qabileti tolmaǵan kishkentaı qyzdyń nemese uldyń úılenýin ıslam eshqashan nasıhattamaıdy. Sondaı-aq úılenýge qatysty ártúrli teńsizdikti de nasıhattamaıdy.
- Islam úılenetin er men áıeldiń múmkindiginshe óz teńimen bolýyn usynys etedi. Bul teńdik máselesi sharıǵatta «ál-Káfaát» (الكفاءة) degen taqyrypta talqylanady. Teńdik:
. Din,
. Tek,
. Azattyq,
. Mamandyq-Bilim,
. Baılyq,
. Jas,
. Dene,
. Sulýlyq... qatarly erekshelikterge baılanysty qarastyrylady.
-Eger úılenetin er men áıeldiń arasynda atalǵan erekshelikterge baılanysty teńdik, jaqyndyq bolmasa, tym alshaqtyń bolsa ol nekeniń baıandy bolmaýy, keıin máseleler týyndaýy ábden múmkin. Mysaly, úılengen er men áıeldiń biri dindar, biri dindar emes; biri tekti/Elıta, biri qarapaıym sharýa, biri asa baı, biri kedeı bolsa... t.b.
Jolaman BULANULY