IHSAN – JANǴA AZYQ, TÁNGE ShIPA
Shyn máninde, Ihsan ilimi musylman balasyn izgilikke úndep, adamgershilikke tárbıeleıdi, qulshylyq pen ıgi amalda yqylasty bolýǵa shaqyrady. Óıtkeni Ihsan – janǵa azyq, tánge shıpa beretin ilim.
Alla Taǵala Qurannyń birneshe jerinde yqylaspen ıgi amal jasaǵan pendelerine qýanyshty habar jetkizgen. Mysaly, «Haj» súresiniń 37-aıatynda: «...Jaqsylyqty yqylaspen isteýshilerdi qýandyr!» delinse, taǵy bir aıatta: «Kim yqylaspen jaqsylyq isteı otyryp, júzin Allaǵa bursa, onda onyń syılyǵy – Rabbysynyń quzyrynda. Ári olarǵa qorqynysh joq jáne olar qaıǵyrmaıdy» («Baqara» súresi, 112-aıat) dep baıandalǵan.
Adam balasy izgi amalda qalaısha yqylasty bolmaq? Yqylas qaıtse oıanbaq? Bul júrekpen tikeleı baılanysty másele. Júrek saý bolǵanda ǵana adamnyń ımany artady. Áıgili sahaba Álı (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı degen eken: «Júregińiz úsh nárseniń mekeni bolsyn: ımannyń, úmittiń jáne súıispenshiliktiń». Jaman oılardan, túrli dertten aman bolǵan júrek ornyqqan, tynyshtyq tapqan júrek bolyp sanalady.
Ornyqqan júrektiń barar jeri – jánnat. Bul týraly Alla Taǵala bylaı deıdi: «Kim jan-tánimen moıynsunyp, kórmese de Rahman Alladan qoryqsa jáne Allaǵa bet burǵan júrekpen kelse, mine senderge arnalǵan jánnat. Oǵan alańdamaı esendikpen kirińder. Bul – máńgilik kúni. Onda olardyń qalaǵan nárseleriniń bári bar. Sondaı-aq bizdiń quzyrymyzda odan da kóp syı-sııapat bar» («Qaf» súresi, 32, 33-aıattar).
Júrek jaqsy oıdyń, izgi nıettiń bastaýy bolǵandyqtan, ony únemi ımanmen toltyryp otyrýymyz kerek. Imanmen nurlanbaǵan júrekti dert jaılaıdy. Derti bar júrek kúnámen kúrese almaıtyn hálge jetedi.
Júrekti ımanǵa toltyrýdyń bir amaly – ıgi iste yqylasty ári belsendi bolý. Paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bolsyn bir hadısinde bylaı deıdi: «Qandaı jaǵdaıda bolsań da, Alladan qoryq. Eger qatelik is isteseń, sol jamandyqtyń artynan lezde ony joıatyn jaqsylyq jasa. Adamdarmen jaqsy minez-qulyqpen qarym-qatynas jasa».
Rasynda jaqsylyq jasaǵan adamnyń jany men júregi erekshe sezimge bólenip, tynyshtyq tabady. Ibn Abbas (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı deıdi: «Igi is – adamnyń júzindegi nuryn kúsheıtedi, júregine jaryq, denesine kúsh syılaıdy, rızyǵyn arttyrady jáne jaratylystardyń oǵan degen mahabbatyn oıatady. Al jaman is – bet-júzdi qaraıtyp, júrekti óltiredi, deneni álsiretedi, rızyqty kemitip, jaratylystardyń ol adamǵa degen jek kórýshiligin týdyrady».
Osy taǵylymdy sózden jaqsy is adamnyń búkil ómirine áser etetinin túsinemiz. Alla razylyǵy úshin jasalǵan ıgi is tán men janǵa rahat syılaıdy. Bárimizge belgili jaıt, adam balasy keıde jamandyq istep qoıǵanda onyń júregi mazasyzdana bastaıdy. Kóńil kúıi bolmaı, ózin yńǵaısyz sezinedi. Óıtkeni, júrek jamandyqty jaqtyrmaıdy. Al jaqsylyq istep, muqtaj adamnyń rızashylyq nıetine bólengen pende sol sátte erekshe sezimge bólenip, júregi qýanyshtan jadyrap shyǵa keledi.
Jaqsy kóńil kúıde júrgen adamnyń densaýlyǵy da jaqsara bastaıdy. Dárigerler aýrýlardyń basym bóligi kúızelisten, ýaıymnan, júrek mazasyzdyǵynan paıda bolatynyn aıtady. Densaýlyǵy nasharlaǵan adamnyń táni de álsireıdi. Táni álsiregen adamnyń eshqandaı iske yntasy bolmaıdy. Qarap tursaq, jaqsy nıet pen kishkentaı ǵana jaqsy is adamnyń búkil organızmine áser etip, ómirine yqpal etedi eken. Sondyqtan adam balasy ózin barynsha taqýalyqqa tárbıeleýi tıis. Ihsan – taqýalyqqa tárbıeleıtin ilim. Júregin túrli dertten saqtaýdy nıet etken adam júrekti mazasyz kúıge túsiretin isterden irgesin aýlaq ustaıdy. Bul rette kúmándi isterden aýlaq bolýdyń mańyzy erekshe. Paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bylaı degen: «Rasynda halal nárse de belgili jáne haram nárse de belgili. Alaıda ekeýiniń arasynda adamdardyń kópshiligi bilmeıtin kúmándi nárseler bar. Kúmándi nárseden saqtanǵan adam dinin jáne abyroıyn saqtaǵan bolady. Al kúmándi nárseni jasaǵan adam haramǵa da barady. Óıtkeni ol áne-mine kirip ketkeli turǵan qoıyn qoryq mańynda baǵyp júrgen shopanǵa uqsaıdy. Ár patshanyń óz qoryǵy bar, al Alla Taǵalanyń qoryǵy (adamdarǵa) tyıym salǵandary. Aqıqatynda adam denesinde bir kesek et bar, ol jaqsy bolsa, búkil dene jaqsy bolady. Ol jaman bolsa, búkil dene jaman bolady, bile bilseńder ol – júrek».
Bul hadısten túsingenimizdeı, biz Allanyń tyıym salǵan isterinen aýlaq júrgen saıyn Rabbymyzdyń qorǵaýynda bolamyz.
Alla Taǵala barshamyzdy kúmándi isten saqtap, eki dúnıede abyroıly bolýymyzdy násip etkeı. Ámın!
Almas SAǴIDOLLAULY
«Munara» gazeti, №17, 2021 jyl
