QUDAIY QONAQ (ÁŃGIME)
Qarataýdyń qos burymyndaı baıaý aǵyspen syńǵyrlaı aqqan Úlken jáne Kishi Bógen ózenderiniń naq ortasynda oryn tepken altyn besigim, shuraıly ólkem – Aqbastaý. Babyn tapqan dıhanǵa baryn bergen jeri jomart, adamdary aqkóńil, kez-kelgen úıine bas suqsańyz as-sýyn usynbaı attandyrmaıtyn qonaqjaı qalypty halqy bar berekeli meken. Jastary sharıǵatqa myǵym, qarttary shejireshil, kishi úlkenin syılaǵan ónegeli, óristi ólke.
Qalalyq degen atymyz bolmasa, zatymyz aýyldy ańsaıdy, aýyldy saǵynady. Sondyqtan bolar, qolymyz qalt etse, qalanyń ózgesheleý ómirin ógeısigendeı, bótensigendeı bolyp, aýylǵa, qadirmendi qarııalarymyz bar qara shańyraqqa tartyp otyramyz. Al, ár jyldyń Ramazan aıyn aýyl jamaǵatymen ótkizý – jazylmaǵan zańdaı ózgermeıtin dástúr. Bıyl da orazadan burynyraq kelip, aýyldyń qaınap jatqan ómirine etene aralasyp kettik.
Aýylymyzǵa jańadan ımam keldi. Eki adamnyń basy qosyla qalǵan jerdegi áńgime á degende osy taqyrypta órbıdi. Aqbastaýdan qarys qadam attap syrtqa shyqqan adamnyń da jaqynyna jetkizetin alǵashqy jańalyǵy osy.
- Áı, molda bala qaı aýyldan eken?
- Kórshi aýyldan. Aýyldyń jastary bar, jamaǵaty bar birigip aldyrtqanǵa uqsaıdy. Aı saıyn aılyq tóleımiz, turatyn úı beremiz degen soń otbasymen kóship kelipti.
- Burynǵy moldaǵa da aılyq tólese, jaǵdaıyna qarassa, jumys jasar edi ǵoı, amal joq, ne aılyq joq, ne basqa kiris joq, bala-shaǵany baǵýdyń qamymen bir kásippen aınalyspasqa bolmady ǵoı, - dep aıtýshylar da tabylyp jatty arasynda. Olardyń sózin de jel sóz deı almaısyń, jón sóz. Aýyl ımamdarynyń jaǵdaıy, shynynda da, alańdaýǵa turarlyq. Jylyna bir ret, tek oraza kezinde ár úıden ımam aqysyn alyp, bıtteri bir tógilip qalatyny – aıdaı aqıqat.
Desek te, jańa ımam ózimen birge birneshe jańalyq alyp keldi. Quran sabaqtary úıretile bastady. Qyzdar men áıelder úshin aýdan ortalyǵynan áıel-ustaz shaqyrtyldy. Aptasyna bir ret kelse de, qyzdarymyz Qurandy tájýıdpen oqıtyn jaǵdaıǵa jetkenine qýandyq.
Jańalyqtyń eń úlkeni – Ramazanda Quran hatym túsirý úshin Qyrǵyzstandyq jas qarı Musanyń ortamyzǵa kelýi. Qala nemese aýdan ortalyǵyndaǵydaı emes, shalǵaı jatqan aýyl adamdary úshin bul úlken jańalyq, ári zor tabys. Osyny túısingen aýyl jamaǵaty qarımen birge taraýıh namazyn oqý múmkindigin jiberip almaýǵa tyrysyp, barynsha yjdahattylyqpen qarap, keshikpeı, qalmaı, tipti, qolmen bekitip bergendeı saptaǵy ornynan da aýyspaı qatysyp júrdi. Máselen, eń birinshi qatardyń basyndaǵy oryn – Aıdar aǵaıdyń orny. Ár namazyn jamaǵatpen oqýǵa jany qushtar, júregi meshitke baılanǵan, qarapaıym qalyby, jumsaq ázildi, jyly jymıysty júzi kórkem minezinen habar bergendeı Aıekeńdi jamaǵattyń úlken-kishisi birdeı qurmetteıdi.
Birde ádettegideı qutpan namazyna jınaldyq. Aramyzǵa jergilikti kisilerden bólek jasy elýlerdi eńsergen jigit aǵasy kelip qosyldy. Alǵashynda «kún saıyn aýyzashar berilip jatyr, bireýdiń úıine kelgen qonaq eken» dep asa qatty mán bermedik. Taraýıh namazyn támamdaǵan tusta ımam bizge jaǵdaıdy túsindirip:
- Bul kisiniń balasy qarı bolyp Aqbastaý degen jerde hatym túsirip jatyr eken. Balasyn óz kózimmen kórsem, jaǵdaıyn bilsem degen maqsatpen jolǵa shyqqan beti. Bizdiń de aýylymyzdyń aty – Aqbastaý. Mine, osydan shatasyp, ortamyzǵa kelip qalypty. Endi bul kisini óziniń izdep shyqqan Aqbastaýyna jetkizip tastaýdyń jolyn qarastyraıyq, - dedi. Muny estigen Aıekeń enteleı basyp jyldamdata ortamyzǵa kelip:
- Osy jamaǵattyń jasy úlkeni – men. Qudaı aıdap kelip qalǵan ekensiz, úıge júrińiz, qonaq bolyńyz, - dedi. Qonaq yńǵaısyzdana:
- Osy meshitte jata salamyn. Tań ata osy jerden shyǵyp ketermin, - dep, izetimizge rahmetin aıtýda. Aı, biraq, aýyl adamdary qoıa sal degenge qoısyn ba, Aıekeń de, biz de qaıta-qaıta qolqalap júrip kóndirdik. Qalalyq jerde «jata salarmyn» dese, jata berer. Al, aýylda syrttan kelgen qudaıy qonaqty úıge qondyrmaı, tastap ketý – óte uıat. Mine, bul – peıildiń darhan daladaı keńdiginen.
Aıekeń birazdan soń qudaıy qonaǵyn qasyna ertip, úıine qaraı aıańdaı basyp bara jatty.
«Balam qarı deıdi. Qandaı keremet. Ákesi úshin balasyna Qurandy, oǵan amal qylýdy úıretýden artyq syı joq shyǵar. E, Alla, bizge de osyndaı baqytty násip etshi» dep ishteı duǵamyzdy tilep, biz de samaladaı jaryq kóshemen úıge qaıtyp kelemiz.
Erteńine Aıekeńniń júzi shattyqtan bal-bul janyp keldi.
- Keshegi qudaıy qonaǵym bolǵan kisi qajylyqqa barýǵa qamdanyp jatyr eken. Hatym túsirip jatqan jerdiń jamaǵaty qarı balaǵa jáne ata-anasyna qajylyqqa joldama beripti. Qyblamyz bolǵan qasıetti Qaǵbaǵa, musylmannyń «ǵumyrymda bir tabanym tıse» dep armandaıtyn, ańsaıtyn qasıetti mekeni – Mekkege bara jatqan soń, Arafatqa shyqqanda men úshin de duǵa tilersiń dep ótinip, duǵa-tilekterimdi qaǵazǵa jazyp, qolyna ustattym. Kesh boıy óte jaqsy áńgimeler aıtyldy. Ásirese, «Eger qaısybir otbasynda er azamaty Islamdy túsinip, haqtyń týra jolyna tússe – din úıdiń bosaǵasyna kelgeni, al áıeliniń júregine Islamnyń nury shýaǵyn seýip, dánin ekse – din úıdiń tórine shyqqany» degen sózderi esimde qatty saqtalyp qaldy, - dedi.
Berekeli Ramazanda bul aýylda ıgi ister birinen keıin biri órbip jatty. Ásirese, sońǵy onkúndiktiń ár kúni jańalyqqa toly boldy. Sadaqa, zeketter berilip, eldiń eńsesi kóterilip, kómek alǵandardyń marqaıyp, kóńilderi ósti. Qaıyrym men meıirim aıynda Alla razylyǵyn qalap, saýap izdegenniń barlyǵy jaqsylyq isteýge umtyldy. Raqymy mol Ramazandy aıaqtap, aýylymyzben, dalamyzben «qaıta qaýyshqansha» dep qımaı-qımaı qoshtasyp, biz de qalamyzǵa qaıttyq.
Qurban aıt qarsańynda atamyz úıge qydyryp keldi. Aýyldaǵy jańalyqtardyń birazyn áńgimeleı otyryp:
- Aıekeńniń qýanyshy qoınyna syımaı júr. Jeńgeń namazǵa jyǵyldy, jaqsy boldy dedi, - degende, ol kisiniń qýansa jas baladaı elpildep ketetin keskini kóz aldyma keldi. Qudaıy qonaǵy aıtqandaı, «dini tórine shyǵypty». Bálkim, Arafatqa jibergen Aıekeńniń amanat-hatynda bul duǵa da bar shyǵar...
Nurıla ShYNÁDIL
