QURAN IShINDEGI «PÝLSAR»

Ǵalamnyń barlyq zańdylyǵynyń nusqaýlyǵy Quran ekenin bilemiz. Ǵylym jetip jatqan qanshama jetistikter men ǵalymdar ashyp jatqan san myń jańalyqtardy Quran ishinen taýyp jatamyz. Sonyń biri – «Pýlsar» juldyzy.  56 jyl buryn ashylǵan bul juldyz 1400 jyl buryn Quranda jazylyp qoıǵan ba?

Pýlsar  – radıosáýle taratatyn, soǵýshy juldyz. 1967 jyly astranomdar ǵarysh áleminen únemi qaıtalana beretin birtúrli dybys anyqtaıdy. Bir qyzyǵy, bul dybys júrektiń qaǵysynan aýmaıdy. Beıne bir ǵalamnyń júrek soǵysy dersiz. Ózgeshe dybysty Kembrıdj ýnıversıteti, Kavendısha zerthanasynda 24 jasar aspırant qyz Antonıı Hıýısh anyqtaǵan.

Sonymen, bul neniń dybysy? Bul – óz osinen jyldam aınalatyn neıron juldyzdardan shyǵatyn Energetıkalyq ımpýls. Keıinnen ǵalymdar oǵan «Pýlsar» juldyzdary degen ataý berdi. Óz osinen sekýndyna 600 ret aınalatyn juldyzdyń aınalý jyldamdyǵy adam sengisiz.

Já, munyń Quranǵa ne qatysy bar deısiz ǵoı. Endi Qurannyń 86-shy súresi, ıaǵnı, «Át-Tarık» súresine nazar aýdaraıyq. Súreniń alǵashqy úsh aıatyna «Aspanmen jáne soǵýshymen ant etemin! Soǵýshynyń ne ekenin sen qaıdan bilesiń? Ol tilip, tesip ótetin juldyz», – dep jazylǵan. Súreniń ataýy «Át-Tarık» sózi  arab tilindegi «tark» túbirinen shyqqan. Al «tark» sóziniń negizgi maǵynasy: qatty soǵý; tesip ótkende soqqynyń dybysy syndy daýys; qatty soqtyǵysý. Dál osy maǵynalardan Quranda jazylǵan ǵylymı derekti arshyp alamyz. Qalaı? «Pýlsar» sózi aǵylshynnyń  «pulse» etistiginen shyǵady. «American Heritage» sózdigi bul etistikke «birqalypty jáne rıtmdi soqqy» degen anyqtama beredi. Al «Webster» sózdigi bul sózdiń maǵynasyn «júrek qaǵysyna uqsas jyldam soqqylar» dep túsindiredi. Budan aǵylshynnyń  «pýlsar» sózi men arabtyń «át-tarık» sóziniń bir maǵyna beretinin kóremiz.

Demek, 56 jyl buryn ashylǵan «Pýlsar» juldyzy 1400 jyl buryn Quranda jazylǵan eken. Al, bul pýlsardy baıqaǵany úshin Antonıı Hıýısh 1974 jyl fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵynyń laýretary boldy.  Al Quranǵa Nobel syılyǵynyń qajeti de joq. Sebebi, onyń ózi úlken syılyq emes pe?!

Daıyndaǵan: Tónker Eligimaı