Tabysqa jetýdiń tıimdi joly…

Bul dúnıege synaq úshin kelgen adam balasynyń eń úken qalaýy tabysqa jetý bolsa, eń úlken qorqynyshy da – tapqan tabysynan aırylyp qalý. Aqyret tabysyna jetý nemese jete almaý osy ómirdegi is-áreketimizgi qaraı bolmaq. Alaıda, adamdar senimderine qaraı jetistikke jetý máselesin árqalaı túsinedi.

Bireýlerdiń myna dúnıede eshkimnen kende bolmaımyn dep kúndiz-túni qajymaı eńbek etkenderin kóremiz, biraq bular tabysty halal ne haram jolmen tapqanyna mán bermeıdi. Al basqa bireýler tapqan tabystyń kóptigine emes, onyń taza jolmen kelýine kóńil bóledi.

Kitabymyz Quran Kárimde tabysty jaqsy ne jaman jolmen tapqandarǵa jalpylama «kesb» sózin qoldansa, «jetistikke jettim» degen nársesinen túbegeıli aırylyp qalǵandarǵa «hýsran» sózin qoldanady. Osyǵan oraı ıslam ǵalymdary tabysqa jetýdiń joldaryn úshke bólip qarastyrǵan:

1.Tek qana dúnıe tabysy.

2. Tek qana aqyret tabysy.

3. Dúnıe hám aqyret tabysy.

Uly Allah Taǵaladan jáne aqyret kúninen qoryqqan pende, áýeli, Allanyń ámirlerine boısunyp, ómir súrýdiń júıesin Islam dininen úırenip, qoǵamdaǵy nebir qıynshylyqqa tóze otyryp, tek Allanyń razylyǵyn negizge alatyn bolsa, onda ol máńgilik baqyttyń kiltin tapqany. «Árkimniń ustanatyn joly bar. Olaı bolsa jaqsylyqta jarysyńdar.”(Baqara 2/148)

Qudaıǵa senimi álsiz nemese senimi múldem joq ateısttiń maqsaty tek osy dúnıeniń nyǵmetterine qol jetkizý bolǵandyqtan, onyń qandaı jolmen tapqandyǵyna qaramaıdy. Olarǵa tek osy dúnıeniń nápsilik lázzatyna qanyp, jegeni artynda jemegeni aldynda bolsa boldy. Allah Taǵala kim ne surasa, soǵan bul dúnıede eshkimdi bólip jarmaı berýde, alaıda aqyrette onyń esebi kútýde. «Mal-múlik pen balalar, dúnıe tirshiliginiń sáni ǵana. Al máńgi qalatyn izgi ister bolsa, jaqsy tabys boıynsha da ári úmit turǵysynan da haıyrly (Káhf 18/46).

Musylman kisi dúnıesi men aqyretin qustyń eki qanatyndaı teń ustaýy qajet. Abaı atamyz: «Aqyldy adamǵa ıman paryz, ımandy adamǵa ǵıbadat paryz» – dep beker atpaǵan. Abaıdyń ǵıbadat sózin qoldanýynda keń aýqymdy maǵyna bar. Óıtkeni, qulshylyq – óz-ózin tanýdan bastalady. Ózin tanyǵan kisi óziniń álsizdigin moıyndap, Jaratýshy Iesin tanıdy. Rabbysyn moıyndaýdyń dáleli qulshylyqqa moıynsunýdan bastalady. Mundaı jetistikke qol jetkizgen adam, jetistikke jetkenin ýysynan shyǵaryp almas úshin árbir sátin Allahtyń razylyǵyn izdeýmen ótkizedi. Allahtyń razylyǵyn qalaǵan pende úshin eń áýeli nıet pen is-áreket qajet. Aqyret jetistigine qol jetkizemin degen kez-kelgen adam, qandaı salada bolmasyn óz jumysymen saýapqa kenele alady. Máselen, saýdager saýdasyn adal atqaryp, saýdasynan túskeninen bir mólsherin Allah jolyna arnaý, qarapaıym jumysshy basshysyna moıynsunyp, árbir isin tııanaqty oryndap, adal jalaqysyn alyp, bala-shaǵasyna azyq-túlik alý, muqtajdy kisilerge muqtajdyqtaryn taýyp berý, kerek deseńiz bireýge jaqsy sóz sóıleýdiń ózi, tipti qandaı da bir ıgi iske nıet etip, ony oryndaı almaǵan kisige de Rahymdy Allah saýabynan qur alaqan qaldyrmaıdy. «Sonda kim tozańnyń salmaǵyndaı jaqsylyq istegen bolsa sony kóredi. Al kim tozańnyń salmaǵyndaı jamandyq istese, ol da sonysyn kóredi».(Zilzálá 99/7-8).

Qorshaǵan ortadaǵy adamdardyń kóbi ómirdegi kóptegen máseleni dinniń qoǵamǵa degen kózqarasymen sheshpeı, ózderiniń dinge degen kózqarastarymen sheship júre bergisi keledi. Alaıda, bul júrispen júrýdiń sońy qurdymǵa alyp baratynyn bilmeıdi. Elimizde haram jolmen tabysqa tez jetetin joldar shash etekten, bireýi qurysa ekinshisi tabyla qalady. Nesıe, ıpoteka degen nerseler halyqty alasurtty, ekiniń-biri alarynda alǵysyn aıtyp, ósimmen qaıtyp bererinde qarǵysyn aıtyp júgenderdi kóresiń. Bul ispettes haram nárselerdiń elimizde kóbeıýiniń sebebi, adamdardyń Allahtyń jibergen dinine esh mán bermeıtindiktiń saldary. «Rasynda Bizge jolyǵýdy úmit etpegender jáne dúnıe tirshiligine máz bolyp sonymen kóńilderi jáı tapqandar, mine solar aıattarmyzdan habarsyz. Olardyń istegen kúnálary sebepti oryndary tozaq» (Iýnys 10/7-8).

Árbir sanaly adam balasy: «Men qandaı jolmen tabysqa jetip otyrmyn? Máńgilik tabys pa, álde ólsem ózimmen birge óshetin tabys pa?» – degen sol ispettes suraqtar mazalaýy kerek. Ataqty ıslam fılosofy Muhammed Ikbal: «Ómirimiz ben tárbıemizdiń basty negizi – Islam bolýy kerek. Bilimimiz ben aqylymyz Dinge súıenbeıtin bolsa, onyń túkke de turǵysy joq», – dep jaqsy aıtqan.

Sózimizdiń sońyn shynaıy jetistikke jetýdiń joly Quran Kárimniń Álı-Imran súresi 185 aıatymen tamamdasaq, «Árbir jan ıesi ólimniń dámin tatady. Shyn máninde aqylaryń tolyq tólenedi. Sonda kim tozaq otynan qutylyp jánnatqa kirgizilse, rasynda ol qutyldy. Negizinde dúnıe tirshiligi aldanyshtyń ǵana nársesi».

Qýat Erǵalıuly