Elektrondy temekini tartýǵa bola ma?
Elektrondy temekini qoldanýǵa bala ma?
Ответ
Elektrondy temeki – ishinde hımııalyq qospasy men suıyqtyǵy, arnaıy aýystyratyn kartrıdji bar, ókpege tynys alý joldary arqyly nıkotın jáne ýly zattardy jetkizetin temekiniń jańa túri.
Temeki shegýge qatysty ǵalymdar arasynda birneshe kózqaras bar. Birqatar ǵalymdar temekiniń densaýlyqqa zııan ári ysyrap ekenin alǵa tartyp, temeki shegýdi haram degen[1]. Alla Taǵala Quranda:
وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ
«Ózderińdi óz qoldaryńmen qurdymǵa ketirmeńder...»[2], – deıdi.
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):
لَا ضَرَرَ وَلَا ضِرَارَ
«Ózińe de, ózgege de zııan keltirýge bolmaıdy» [3], – dep eskertken.
Imam Tahtaýı án-Nájmý ál-Ǵazıdiń myna sózin keltiredi: «Temeki Damask qalasynda XV ǵasyrda paıda bola bastady. Ol mas qylmasa da adamnyń álin ketiretindigi úshin haram bolady. Ýmmý Salamadan jetken rıýaıatta Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Árbir mas etýshi jáne áldi ketirýshi nársege tyıym saldy» [4], – delingen[5].
Hanafı mázhabynyń ǵalymy sheıh Mýhammad ál-Aını: «Tórt nársege baılanysty temeki tartý haram bolady. Olar:
- Densaýlyqqa zııandyǵy;
- Esirtkiniń bir túri ári adamnyń álin ketiretin nárse bolǵandyǵy;
- Jaǵymsyz ıisinen temeki shekpeıtin adamǵa zııany tııýi;
- Ysyrapshyldyq[6].
Hanafı mázhabynyń keıbir ǵalymdary temeki tartýdy mákrýh tahrımı dep sanaıdy[7]. Ál-Máýsýǵatý ál-fıqhııa atty kitapta: «Temeki tartý keıbir adamnyń densaýlyǵyna, aqylyna zııan bolatyny naqtylansa nemese temekige jumsaǵan qarajatqa ózi jáne otbasy qatty muqtaj bola tura sarp etse, haram bolady. Al budan basqa jaǵdaıda mákrýh sanalady»[8], – delingen.
Degenmen dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) jáne ıslam medıtsına ǵylymdary uıymy ǵylymı turǵydan Elektrondy temekiniń, kalıannyń jáne basqa da shylymnyń túrleri adam balasynyń densaýlyǵyna zııan ekendigin naqty túrde aıtqan[9]. Sondyqtan Elektrondy temekini qoldaný haram dep sanalady. Sebebi Elektrondy temekiniń zııany ádettegi temekiden asyp túspese kem emes.
Mysyr, Iordanııa eliniń pátýa komıteti Eletrondy temekige tyıym salǵan [10].
ÚKIM:
Elektrondy temeki adamnyń densaýlyǵyna zııan bolǵandyqtan jáne ysyrapqa jatatyndyqtan – haram. Ony qoldanýǵa bolmaıdy.
[1] Hashııatý ıbn Abıdın, 5/295-296. Táhzıbý ál-Fýrýq, 1/216-217. Býǵıatý ál-Mýstarshıdın, 260. Hashııatý ál-Qalıýbı, 1/69. Hashııatý ál-Jámal, 1/170. Mátálıbý ýlı án-nýhá, 6/217-219. Rısálátý ırshádı ás-sáııl ılá dáláıılı ál-másáııl, 50-51.
[2] «Baqara» súresi, 195-aıat.
[3] Ibn Májá, №1909.
[4] Ábý Dáýit, №3687. Ahmad, 6/309.
[5] Hashııatý át-tahtaýı, 665.
[6] Ád-Dýrarý ás-sýnnııa fı ál-ájýıbátý án-nájdııa, 15/60-61.
[7] Hashııatý Ibný Abıdın, 5/296. Hashııatý át-tahtaýı, 665. Tahqıqý ál-Býrhan, 104-106.
[8] Ál-Máýsýǵatý ál-fıqhııa, 10/107.
[9] Shaýqı Aǵlám, Fátáýá ásh-shábáb, 313. https://aliftaa.jo/Question2.aspx?QuestionId=3436#.Y6iAUXZByUk
[10] https://www.elfagr.org/3568368, https://aliftaa.jo/Question2.aspx?QuestionId=3436#.Y6kVFHZByUk
